Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Το κράτος άρχισε σταδιακά να εκχωρεί αρμοδιότητες που μέχρι τότε επεφύλασσε για τον εαυτό του ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν ιδρύθηκε το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Με την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001, κατοχυρώθηκαν συνταγματικά πέντε ανεξάρτητες Αρχές: ΕΣΡ, ΑΣΕΠ, ΑΔΑΕ, Συνήγορος του Πολίτη, Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Δημόσιες μεν, εκτός του στενού πυρήνα του κράτους δε. Πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις ανάγει τον συνολικό αριθμό τους σε 26. «Κάποιες χορηγούν ή ανακαλούν άδειες, άλλες εκδίδουν κανονισμούς ή οδηγίες, κάποιες μπορούν να επιβάλλουν κυρώσεις, ενώ άλλες έχουν γνωμοδοτική λειτουργία», σημειώνουν οι συγγραφείς της έρευνας.
Μετά την κρίση χρέους που εκδηλώθηκε το 2010 και τα τρία μνημόνια που ακολούθησαν, αυτό το κάτι σαν «παράλληλο κράτος» ενισχύθηκε. Τόσο οι δανειστές (ΔΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ) όσο και οι διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις, αν και δεν το διατύπωναν δημόσια, παραδέχονταν όμως ουσιαστικά ότι για να προχωρήσουν κάποια πράγματα έπρεπε να φύγουν από τον στενό έλεγχο του κράτους και των όποιων κυβερνώντων. Αντιλαμβάνονταν, δηλαδή, ότι κάποια μεγάλα κομμάτια της δημόσιας διοίκησης έπρεπε να λειτουργούν εξω-κομματικά, αφού τα ίδια τα κόμματα είχαν αντιληφθεί εν πολλοίς ότι δεν μπορούσαν να ξεφύγουν από το προπατορικό αμάρτημα της ελληνικής πολιτικής ζωής, δηλαδή τη στελέχωση και τη λειτουργία φορέων και οργανισμών με κριτήρια συχνά κομματικά.
Έτσι, το 2016 ιδρύθηκε ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας ΑΕ», η οποία σύμφωνα με τον ιδρυτικό της νόμο «δεν ανήκει στο Δημόσιο ή ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπως αυτός εκάστοτε ορίζεται». Το λεγόμενο Υπερταμείο συγκέντρωσε όλη την περιουσία που μέχρι τότε ανήκε στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το ΤΑΙΠΕΔ (σ.σ.: πρόσφατα απορροφήθηκε πλήρως) και την ΕΤΑΔ. «Η εταιρεία λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος, σύμφωνα με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας», σημειώνεται επίσης.
Με τον ίδιο νόμο καταργήθηκε η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελλάδας, «ο προσδιορισμός, η βεβαίωση και η είσπραξη των φορολογικών, τελωνειακών και λοιπών δημοσίων εσόδων» πέρασε σε ανεξάρτητη Αρχή. «Η ΑΑΔΕ απολαύει λειτουργικής ανεξαρτησίας, διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας και δεν υπόκειται σε έλεγχο ή εποπτεία από κυβερνητικά όργανα, κρατικούς φορείς ή άλλες διοικητικές Αρχές, παρά μόνο σε κοινοβουλευτικό έλεγχο», όπως σημειώνεται σχετικά στον νόμο.
Η δημόσια περιουσία είναι μακριά από τον στενό εναγκαλισμό με το κράτος, τα φορολογικά έσοδα ακόμα πιο μακριά. Οι πληρωμές των αγροτών επίσης – λίαν συντόμως. Όπως ειπώθηκε από επίσημα κυβερνητικά χείλη, «η λύση είναι η απορρόφηση του ΟΠΕΚΕΠΕ από την ΑΑΔΕ, μια ανεξάρτητη Αρχή που λειτουργεί με αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα. Έτσι ώστε να μεταφυτευθεί το πνεύμα και ο τρόπος λειτουργίας της ΑΑΔΕ στον ΟΠΕΚΕΠΕ». Πράγματι, η ΑΑΔΕ έχει πετύχει χειροπιαστά αποτελέσματα στη μείωση π.χ. της φοροδιαφυγής και σε άλλους τομείς, έξω από τον αυστηρό κρατικό έλεγχο. Ανάλογα αποτελέσματα φιλοδοξεί να φέρει η κυβέρνηση και στο κομμάτι των επιδοτήσεων που δικαιούνται οι αγρότες, μεταφέροντας και αυτή την αρμοδιότητα σε μια ανεξάρτητη Αρχή.
Η καταπολέμηση της ακρίβειας -ή τουλάχιστον ένα κομμάτι της προσπάθειας αυτής- επίσης φεύγει από την «αγκαλιά» του κράτους. Η Γενική Γραμματεία Εμπορίου το 2026 θα έχει περίπου την τύχη που είχε η Γενική Γραμματεία Εσόδων το 2016, αν και αυτή δεν θα καταργηθεί πλήρως. Θα ενσωματωθεί, μαζί με τον Συνήγορο του Καταναλωτή και τη ΔΙΜΕΑ, στην υπό ίδρυση Ανεξάρτητη Αρχή Εποπτείας Αγοράς και Προστασίας Καταναλωτή, που θα έχει την ευθύνη των ελέγχων, των καταγγελιών και των κυρώσεων, όπως και της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών. Πιθανώς, εφόσον οργανωθεί και δομηθεί σωστά η νέα Αρχή, η κίνηση αυτή να αποδειχθεί ορθή και να φέρει σημαντικά αποτελέσματα σε όλους αυτούς τους τομείς.
Όμως αυτό δεν θα πρέπει να κάνει κατά βάση υπερήφανο κανένα. Το «πνεύμα και ο τρόπος λειτουργίας της ΑΑΔΕ» είναι να μην επηρεάζεται από τους εκλογικούς κύκλους, τις πιέσεις κομματικών στελεχών και παραγόντων, τις ανάγκες των ψηφοφόρων και τις τυχόν επιθυμίες των υπουργών. Να κάνει απλά και κανονικά τη δουλειά της. Το κεντρικό κράτος υποχωρεί και αναθέτει αλλού αρμοδιότητές του, επειδή γνωρίζει ότι άλλοι μπορούν να τις κάνουν καλύτερα. Το ότι αυτό αποδεικνύεται στην πράξη σωστό και αποτελεσματικό είναι αφορμή για χαμόγελα, αλλά και αιτία για προβληματισμό.
Εφημερίδα Απογευματινή
