Στις «εκρηκτικές» σελίδες της ελληνικής Ιστορίας συγκαταλέγεται και το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, που είχε επιβληθεί με τη συγκατάθεση του τότε βασιλέα Γεωργίου Β΄. Το καθεστώς αυτό το είχε επιβάλει ένας πολιτικός, πρώην στρατιωτικός, ο Ιωάννης Μεταξάς, με φανατικούς εχθρούς αλλά και φανατικούς οπαδούς ακόμη και σήμερα!
Δεν χωρεί αμφιβολία ότι το καθεστώς εκείνο ήταν ολοκληρωτικό, αφού είχε αναστείλει σημαντικά άρθρα του Συντάγματος και είχε επιβάλει τον στρατιωτικό νόμο. Πάντως, όπως έχει παρατηρήσει ο Γιάννης Ανδρικόπουλος στο εξαιρετικό βιβλίο του «Η Δημοκρατία του Μεσοπολέμου. 1922-1936», «η δικτατορία Μεταξά είχε μία αποκλειστικά αρνητική βάση. Οφειλόταν στη διαφθορά, στην παρακμή και την παράλυση των θεσμών. Στην αποτυχία της προεδρικής και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, που εκμεταλλεύθηκαν οι αρνητές της…». Κι έχει δίκιο στην παρατήρησή του αυτή. Διότι, αν εξαιρέσει κανείς την τετραετία του Ελευθέριου Βενιζέλου, μεταξύ 1928-1932 την Ελλάδα τη χαρακτήριζαν βραχύβιες δικτατορίες, πραξικοπήματα, πολιτειακές εκκρεμότητες και χρεοκοπίες.
Αυτό που έπαιξε ίσως καθοριστικό ρόλο στην επιβολή της δικτατορίας, υπό το πρίσμα μάλιστα του συνεχώς προβαλλόμενου κομμουνιστικού κινδύνου, ήταν το αποκαλυφθέν Σύμφωνο Σοφούλη – Σκλάβαινα. Οι ίδιοι οι κομμουνιστές της εποχής είχαν αποκαλύψει ότι για να ψηφίσουν ως πρόεδρο της Βουλής τον Σοφούλη, είχαν κάνει έγγραφη συμφωνία μαζί του την οποία είχε υπογράψει ο επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής τους Ομάδας, ο Σκλάβαινας. Με τη συμφωνία αυτή οι κομμουνιστές αναλάμβαναν να υποστηρίξουν κυβέρνηση βενιζελική υπό τον όρο ότι αυτή θα ικανοποιούσε τις αξιώσεις του ΚΚΕ, όπως μεταξύ άλλων:
-Κατάργηση της διάταξης με την οποία απαγορευόταν η άσκηση των εκλογικών δικαιωμάτων στους καταδικασθέντες για το Ιδιώνυμο (νόμος του Ελ. Βενιζέλου που απέβλεπε στη δίωξη αναρχικών, κομμουνιστών κ.ά.)
-Παροχή αμνηστίας στους βουλευτές του ΚΚΕ Β. Νεφελούδη, Βερβέρη, και Ν. Ζαχαριάδη.
-Καθιέρωση της αναλογικής ως μόνιμου εκλογικού συστήματος.
-Παύση της βίαιης είσπραξης φόρων και χρεών.
-Πενταετές χρεοστάσιο για τα χρέη των αγροτών.
Παρά το γεγονός ότι ο Μεταξάς δημιούργησε ένα μονοκομματικό κράτος και ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, εντούτοις ιστορικοί όπως ο Απόστολος Βακαλόπουλος καταγράφουν συγκεκριμένες θετικές κυβερνητικές πρωτοβουλίες του καθεστώτος εκείνου. Για παράδειγμα, στο βιβλίο του «Η Νέα Ελληνική Ιστορία, 1204-1985», ο Βακαλόπουλος αναφέρει τα εξής:
«Στο ενεργητικό της 4ης Αυγούστου είναι η προετοιμασία της χώρας προς άμυνα και ο εφοδιασμός των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων σε σύγχρονο πολεμικό υλικό, η οχύρωση των συνόρων προς Βουλγαρία και η ανακαίνιση του δικτύου των αμαξιτών δρόμων προς αυτά, η υπογραφή συλλογικών συμβάσεων με υποχρεωτική διαιτησία μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών, με κατώτατα όρια ημερομισθίων, η εφαρμογή του οκταώρου, η οργάνωση των κοινωνικών ασφαλίσεων, η προστασία του συναλλάγματος με τους περιορισμούς των εισαγωγών, η δίωξη του λαθρεμπορίου, η ίδρυση του υπουργείου Τουρισμού. Ο νόμος περί ρυθμίσεως των αγροτικών χρεών καθώς και η κατάργηση της φορολογίας του λαδιού…».
Εφημερίδα Απογευματινή
