Υπάρχουν ερωτήσεις στις δημοσκοπήσεις που η απάντηση με ένα «ναι» ή ένα «όχι» είναι υπεραρκετή. Υπάρχουν όμως και οι πονηρές ερωτήσεις, όταν δηλαδή ο ερευνητής είτε από καλή πρόθεση επιχειρεί να διερευνήσει τις προθέσεις του ερωτώμενου είτε, δυστυχώς, όταν θέλει να στρέψει τις απαντήσεις εκεί που επιθυμεί. Θα μου πείτε, συμβαίνουν και τέτοια; Βεβαίως! Ένα-δύο πρόσφατα παραδείγματα μπορούν να το βεβαιώσουν. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση, τίθεται η ερώτηση αν θεωρείται αποτελεσματική η πολιτική της κυβέρνησης για το Μεταναστευτικό.
Από τις απαντήσεις διαμορφώνεται ένα θηριώδες 71% ότι δεν είναι αποτελεσματική. Αλλά, για μισό λεπτό. Μπορεί στο 71% να συνυπάρχουν αυτοί που θέλουν ανοιχτά σύνορα του τύπου «όλοι οι καλοί χωράνε» στη χώρα, χωρίς διακρίσεις, για να λιάζονται στις πλατείες. Μπορεί όμως να είναι και αυτοί που θεωρούν ότι χρειάζεται μια πιο ολοκληρωμένη και ισορροπημένη μεταναστευτική πολιτική. Υπάρχουν και εκείνοι που θεωρούν ανεπαρκή ακόμα και τα αυστηρά μέτρα για το άσυλο που προκρίνει η κυβέρνηση. Μια συμπληρωματική ερώτηση του τύπου «γιατί διαφωνείτε» θα ξεκαθάριζε το τοπίο, θα μας έκανε σοφότερους, θα χάλαγε όμως το κόκκινο στη δημοσκοπική «φέτα»…
Μια άλλη ερώτηση μας βάζει πιο… δύσκολα. Τίθεται ερώτηση ως εξής: «Συμφωνείτε με την κάθαρση που επιχειρείται από τον δήμαρχο Αθηναίων, Χάρη Δούκα, όπως για παράδειγμα με την καταπολέμηση της εγκληματικής οργάνωσης με τα τραπεζοκαθίσματα;». Κατ’ αρχάς, πρέπει κάποιος ερωτώμενος να χωνέψει πώς μπλέκουν στην ερώτηση τα τραπεζοκαθίσματα με την εγκληματική οργάνωση. Με βάση το πώς τίθεται το ερώτημα, αποτελεί είδηση ότι ένα 17,4% θαρραλέων πολιτών απαντούν στο ερώτημα με ένα «όχι» ή «μάλλον όχι».
Ωστόσο, αυτές οι υπερβολές δεν μπορούν να αναιρούν τη σοβαρή προσπάθεια των ερευνών να ανιχνεύσουν τάσεις, διεργασίες. Για παράδειγμα, είναι αβάσιμη η πολεμική που δέχονται οι εταιρείες δημοσκοπήσεων για την ανίχνευση όχι μόνο της πρόθεσης ψήφου αλλά τη διαδικασία εκτίμησης ψήφου. Αυτή η διαδικασία δέχεται ομαδικά πυρά. Όμως δεν έχουν βάση. Εδώ οι δημοσκόποι με σειρά συμπληρωματικών ερωτήσεων μπορούν να διαμορφώσουν καλύτερα ένα προφίλ των ερωτώμενων και να καταγράψουν μια πιθανή τάση ύστερα από αναγωγές. Αυτό είναι θεμιτό και αποτυπώνει καλύτερα τις τρέχουσες τάσεις.
Άλλο όμως αυτό και άλλο οι «πονηρές» ερωτήσεις-παγίδες που οδηγούν τον πολίτη σε προκαθορισμένη απάντηση.
Εφημερίδα Απογευματινή
