Παίρνεις μια ρακέτα, μπαίνεις στο court και αντίπαλός σου δεν είναι μόνο ο αθλητής που έχεις απέναντί σου, αλλά και ο ίδιος σου ο εαυτός. Ετσι είναι και η φύση των «μοναχικών» αθλημάτων. Καλώς ήρθατε, θα έλεγε κανείς, στον κόσμο του τένις. Τι γίνεται, όμως, όταν φτάνεις σε αδιέξοδο; Κάτι που δείχνουν να νιώθουν στο πετσί τους κορυφαίοι τενίστες, όπως ο Στέφανος Τσιτσιπάς και ο Αλεξάντερ Σβέρεφ. Από τη λάμψη της δόξας, στο συναισθηματικό κενό. Από το «Ισως είναι η πιο δύσκολη κατάσταση που έχω αντιμετωπίσει ποτέ. Θα είναι δύσκολο, αλλά, αν το δω να συνεχιστεί έτσι, δεν έχει νόημα να αγωνίζομαι»… μέχρι το «Νιώθω πολύ μόνος εκεί έξω. Δεν έχω ξανανιώσει τόσο άδειος».
Υπάρχει εξήγηση; Ο αθλητικός ψυχολόγος Βαγγέλης Βερτόπουλος ξετυλίγει το κουβάρι της συναισθηματικής κατάρρευσης και τους λόγους για τους οποίους μπορεί να κάνει την εμφάνισή της.
Βλέπουμε ολοένα και πιο συχνά περιστατικά στο τένις που σχετίζονται με την ψυχολογική κατάρρευση. Τι εξήγηση μπορούμε να δώσουμε;
Ακόμα και στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης, οι αθλητές είναι πάνω απ’ όλα άνθρωποι. Η επιτυχία δεν αναιρεί τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες, όπως η επαφή, η συναισθηματική σύνδεση και η αίσθηση νοήματος, και μόνη αυτή δεν είναι αρκετή να τις καλύψει.
Οι αθλητές τόσο στο τένις όσο και σε άλλα αθλήματα ζουν μια δύσκολη ζωή τον υπόλοιπο χρόνο, εκτός αυτού που εμείς βλέπουμε. Λόγου χάρη, οι τενίστες μπορεί να λείπουν σε τουρνουά σε άλλες χώρες για εβδομάδες και να διαμένουν σε ένα δωμάτιο, χωρίς κάποιον δικό τους άνθρωπο μαζί τους. Αυτό συχνά μπορεί να τους επηρεάσει τη διάθε ση και να δημιουργήσει αίσθημα μοναξιάς και κόπωσης, με διέξοδο την υπερβολική χρήση του κινητού. Αλλες φορές μπορεί η απόσταση από τους δικούς τους αν θρώπους να τους δημιουργεί την αίσθηση ότι… μένουν απέξω (fear of missing out). Τα συνεχόμενα ταξίδια, η αδιάκοπη ρου τίνα των αγώνων, με το έντονο σωματικό και πνευματικό στρες που συνεπάγονται, μπορούν όντως να επηρεάσουν τους αθλητές και να χαμηλώσουν το κατώφλι έναρξης της συναισθηματικής αναστάτωσης και κόπωσης.
Τραυματισμοί και ήττες βάζουν σε κίνδυνο τους στόχους του αθλητή και την προσπάθεια που έχει κάνει για χρόνια. Είναι λοιπόν λογικό να βιώνει συναισθήματα ματαίωσης και απογοήτευσης. Ως αθλητικοί ψυχολόγοι «προπονούμε» τους αθλητές να χτίσουν μέσα τους πιο βοηθητικές ερμηνείες για τις καταστάσεις αυτές. Για παράδειγμα, το να είμαι μόνος στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου έπειτα από έναν αγώνα μπορεί να ερμηνευτεί είτε ως «ξεκούραση» είτε ως «εγκατάλειψη». Η δεύ τερη ερμηνεία δημιουργεί συναισθήματα μοναξιάς. Επίσης, μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε και να αποδεχόμαστε τις ανθρώπι νες διακυμάνσεις της διάθεσης, χωρίς να τις μεγεθύνουμε ή να τις δραματοποιούμε.
Πώς επιδρά η μοναχικότητα του αθλήματος στην ψυχολογική κατά σταση των αθλητών;
Η μοναχικότητα στο τένις υπάρχει με πολλούς τρόπους. Οπως προαναφέραμε, οι αθλητές ζουν συχνά τη ζωή ενός νομάδα, διαμένοντας σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου και μακριά από τους φίλους και την οικογένειά τους για μεγάλα διαστήματα. Επίσης, όπως σε όλες τις επαγγελματικές συνθήκες, δεν σημαίνει πως θα ταιριάζουν με τους συνεργάτες τους σε προσωπικό επίπεδο, άρα δεν έχουν τις επιλογές για να νιώσουν οικεία και να αποσυμπιεστούν στον όποιο ελεύθερο χρόνο. Συχνά οι αθλητές (όπως και οι καλλιτέχνες) νιώθουν όμηροι των χορηγών και των ανθρώπων που έχουν «ποντάρει» σε αυτούς. Για όλους αυτούς τους λόγους, βιώνουν μοναξιά, η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε καταθλιπτικό συναίσθημα.
Ποιες είναι οι βασικές αιτίες που οδηγούν έναν τενίστα να βιώνει αυτό το ψυχολογικό κενό;
Ποιοι πα ράγοντες (π.χ., υπερβολικές προσ δοκίες, εξωτερική πίεση) ευνοούν την εμφάνιση αυτών των φαινομέ νων; Ο αθλητής μπορεί να βιώσει αυτά τα αγ χώδη και καταθλιπτικά συναισθήματα για διάφορους λόγους. Τα διαδοχικά αρ νητικά αποτελέσματα, ειδικά όταν έρχο νται να διαψεύσουν μεγάλες προσδοκίες, μπορούν να κάνουν τον αθλητή να αντι ληφθεί ματαίωση των προσπαθειών του και των στόχων του, να αντιληφθεί μει ωτικά τον εαυτό του (είμαι μια αποτυχία, δεν είμαι αρκετά καλός). Τα ίδια αποτελέ σματα μπορεί να έχει και η λανθασμένη προσέγγιση των συγγενών, προπονητών, μάνατζερ και χορηγών, οι οποίοι βάζουν πίεση στον αθλητή, ο οποίος καταλήγει στο γήπεδο με την πίεση του «πρέπει να νικήσω». Οι προσεγγίσεις αυτές, πέρα από τα αρνητικά αποτελέσματα στην ψυ χική υγεία του αθλητή, επηρεάζουν και την απόδοσή του τελικά.
Πώς μπορεί ένας αθλητής να βιώνει παράλληλα εξωτερική επιτυχία με λαμπερή ζωή, εκατομμύρια και θαυ μαστές, και εσωτερική κατάρρευση;
Οι αθλητές είναι άνθρωποι και μπορούν να βιώνουν μοναξιά, κατάθλιψη, άγχος, κρίσεις πανικού και οποιαδήποτε άλλη εσωτερική δυσκολία, όπως ο οποιοσ δήποτε άνθρωπος, ακόμα και αν είναι καταξιωμένος και οικονομικά ανεξάρτητος. Ας μην ξεχνάμε πως μερικές ψυχολογικές δυσκολίες που βιώνουμε οι άνθρωποι μπορεί να είναι και έκφραση των γονιδίων μας, άρα οι αθλητές δικαιούνται να έχουν και εκείνοι τις αδυναμίες τους. Στην περίπτωση των καταξιωμένων αθλητών ένας επιπλέον λόγος είναι και το ότι συχνά η απολαυστική αποδοχή του κόσμου μπορεί να μετατραπεί σε εφιάλτη, όταν ο κόσμος και οι δημοσιογράφοι ασκούν κριτική. Οι αθλητές επη ρεάζονται πολύ περισσότερο από όσο νομίζουμε από τις επικρίσεις.
Σοφία Καρακασίδη / Κυριακάτικη Απογευματινή
