Σύμφωνα με τη νέα σοκαριστική βιογραφία της, η πριγκίπισσα υπέφερε από μια «αόρατη αναπηρία» που σχετιζόταν με την κατανάλωση αλκοόλ. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει χειρότερη εβδομάδα για τον βασιλιά, μετά τις πληροφορίες πως η κατανάλωση αλκοόλ από την πολυαγαπημένη του γιαγιά κατά την εγκυμοσύνη της πιθανόν να ευθύνεται για τις δυσκολίες στη ζωή της πριγκίπισσας Μαργαρίτας. Και σίγουρα δεν είναι ο πιο ευχάριστος τρόπος να τιμηθεί η 125η επέτειος της γέννησης της Βασίλισσας Μητέρας σε τέσσερις ημέρες — μια ημερομηνία που ο Κάρολος θα τιμήσει ιδιωτικά.
Ο εξαιρετικός ισχυρισμός ότι η θεία του βασιλιά υπέφερε από μια «αόρατη αναπηρία» που προκλήθηκε από το σύνδρομο εμβρυϊκής έκθεσης στο αλκοόλ αποτελεί τον πυρήνα μιας ανεπίσημης νέας βιογραφίας της πριγκίπισσας, η οποία απεβίωσε πριν από 23 χρόνια. Το κατά πόσο ο ισχυρισμός της βιογράφου Μέρυλ Σικρέστ, υποψήφιας για βραβείο Πούλιτζερ και υποστηριζόμενος από ένα εντυπωσιακό πλήθος ειδικών μαρτυριών, ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα είναι ένα άλλο ζήτημα. Τα πραγματικά στοιχεία που στηρίζουν αυτόν τον τολμηρό ισχυρισμό φαίνονται αδύναμα.
Ενδεικτικά γίνεται αναφορά σε μια επιστολή του 1925 προς τον μελλοντικό βασιλιά Γεώργιο ΣΤ’ από τη σύζυγό του – που τότε ήταν έγκυος στην πρώτη τους κόρη, την πριγκίπισσα Ελισάβετ. Σε αυτή, γράφει: «Η θέα του κρασιού μου φτιάχνει τη διάθεση! Δεν είναι εκπληκτικό; Θα είναι τραγωδία αν δεν καταφέρω ποτέ να ανακτήσω την ικανότητα μου στο ποτό». Τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν ήταν έγκυος με την Μαργαρίτα, η Βασίλισσα Μητέρα δεν αντιμετώπιζε τέτοιο πρόβλημα. «Σε κάθε περίπτωση, κανένας γιατρός δεν θα την είχε προειδοποιήσει… να μην πίνει», γράφει η 95χρονη Σικρέστ. «Η επικρατούσα ιατρική άποψη ήταν ότι ο πλακούντας προστάτευε το αναπτυσσόμενο μωρό από τις επιπτώσεις του αλκοόλ». Η συγγραφέας επισημαίνει με σκωπτικό τόνο ότι η οικογένεια της Βασίλισσας Μητέρας από τη Σκωτία, η αριστοκρατική δυναστεία των Μπόουζ-Λάυον, ήταν «σκληροί πότες» με την ικανότητα να «αντέχουν το ποτό». Το γεγονός αυτό δήλωνε «δύναμη χαρακτήρα – και η μη ταύτιση με όλους ήταν απόδειξη έλλειψης εσωτερικής αξίας».
Ο Κένεθ Κλαρκ — ο διακεκριμένος ιστορικός τέχνης και πατέρας του ετερόδοξου βουλευτή των Τόρις Άλαν Κλαρκ — αναφέρεται στην αφήγηση, περιγράφοντας πώς, όταν έγινε φίλος με το βασιλικό ζεύγος τη δεκαετία του 1930, «η μικρή βασίλισσα [Βασίλισσα Μητέρα] ξεκινούσε να πίνει στις 11:30 το πρωί». Ωστόσο, παρηγορούσε τον εαυτό του προσθέτοντας ότι εκείνη κατανάλωνε μόνο Dubonnet πριν το μεσημεριανό.
Μια άλλη μαρτυρία για το ποτό της αργότερα στη ζωή της προέρχεται από τον ταγματάρχη Κόλιν Μπέρτζες, πρώην ιπποκόμο, ο οποίος ισχυρίζεται ότι ένα «ενισχυμένο Dubonnet θα διαδεχόταν κάθε μέρα ένα κρασί για μεσημεριανό γεύμα με ίσως ένα ποτήρι πόρτο μετά» μέχρι τη «μαγική ώρα» των 6 μ.μ., όταν θα ετοιμάζονταν μαρτίνι και ροζ σαμπάνια.
Πρόκειται για τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η μητέρα της κατανάλωνε μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, τα οποία ενισχύουν τον ισχυρισμό της συγγραφέως ότι όλα αυτά προδιέγραψαν τα προβλήματα της Μάργκαρετ, από την καθυστερημένη ανάπτυξή της και τις δυσκολίες της να μάθει να γράφει, μέχρι τις μετέπειτα συναισθηματικές της κρίσεις. Η συγγραφέας με έδρα τις ΗΠΑ δηλώνει ότι το βιβλίο της αποτελεί κυρίως μια έρευνα για τη ζωή της πριγκίπισσας και όχι τόσο τη βιογραφία της.
Παρόλα αυτά, τα συμπεράσματά της είναι απίθανο να αρέσουν στα παιδιά της Μάργκαρετ -τον γιο της Ντέιβιντ, τον 2ο κόμη του Σνόουντον, και την κόρη της καλλιτέχνιδα, Λαίδη Σάρα Τσάτο- ή στους εναπομείναντες φίλους της. «Είναι πραγματικά παράξενο να υποστηρίζεται ότι όλα όσα συνέβησαν στην πριγκίπισσα μπορούν να αποδοθούν στην κατανάλωση αλκοόλ από τη βασίλισσα μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της. Και όχι απλώς παράξενο, αλλά γελοίο», δήλωσε ένας πρώην φίλος της Μάργκαρετ. «Η ζωή της δεν ήταν μια μεγάλη τραγωδία: ήταν μια έξυπνη γυναίκα με ευρύ κύκλο ενδιαφερόντων και φίλων και ήταν μητέρα και γιαγιά». Στο βιβλίο της, Πριγκίπισσα Μαργαρίτα και η κατάρα, η Σικρέστ αναφέρει ότι εξέτασε εκ νέου την προσωπικότητα της βασίλισσας υπό το πρίσμα της ευρύτερης γνώσης σχετικά με την έκθεση ενός μωρού στο αλκοόλ κατά τη διάρκεια της κύησης.
Το εμβρυϊκό αλκοολικό σύνδρομο μπορεί να προκαλέσει διακριτικά χαρακτηριστικά στο πρόσωπο του παιδιού, καθώς και δυσκολίες στη μάθηση, στον έλεγχο των παρορμήσεων και στη διαχείριση των συναισθημάτων. Αυτή, υποστηρίζει, υπήρξε η «αόρατη αναπηρία» από την οποία έπασχε η πριγκίπισσα. Παρόλο που η Μάργκαρετ δεν είχε τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου, όπως το λείο χείλος και τα μικρά μάτια, παρουσίαζε άλλα χαρακτηριστικά. Σε αυτά, σύμφωνα με την ίδια, περιλαμβάνονταν «η έλλειψη του λεπτού μυϊκού ελέγχου που απαιτείται για το κράτημα ενός στυλό», το κοντό της ανάστημα και οι επώδυνες ημικρανίες.
Οι φίλοι έχουν εκπλαγεί από ορισμένους από αυτούς τους ισχυρισμούς. Όπως επισημαίνει ένας: «Η πριγκίπισσα δεν ήταν σωματικά μικροκαμωμένη — όμως ούτε η βασίλισσα, ούτε η Βασίλισσα Μητέρα ήταν ιδιαίτερα ψηλές — και είχε εξαιρετικά κομψό γραφικό χαρακτήρα». Ελλείψει οποιασδήποτε σωματικής αναπηρίας, η Σικρέστ — η οποία σημειώνει ότι τα παιδιά με το συγκεκριμένο σύνδρομο συχνά παρουσιάζουν προβληματική συμπεριφορά — αναζητά άλλα πειστικά στοιχεία. «Αυτό το σύρσιμο κάτω από το τραπέζι του δείπνου, το γαργάλημα των ποδιών των καλεσμένων θα μπορούσαν να θεωρηθούν συμπεριφορές ενός μικρού κοριτσιού που είχε χάσει τον έλεγχο;», αναρωτιέται. Η συγγραφέας προσθέτει ότι η οικογένεια της Μάργκαρετ και οι νταντάδες της τη θεωρούσαν «άτακτη», καθώς και « σκανταλιάρα και προκλητική», καθώς κάποια στιγμή βούλιαξε μια βάρκα κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος κωπηλασίας με μια εκπαιδεύτρια οδηγό κοριτσιών, αφαιρώντας σκόπιμα την τάπα υδροσυλλογής από το κύτος. «Δεν έγινε καμιά ζημιά, αλλά αυτό σήμαινε ότι η δασκάλα έπρεπε να βγει στη στεριά με σηκωμένα τα ρούχα και ήταν αρκετά θυμωμένη γι’ αυτό», γράφει ο Σικρέστ.
Πολλοί θα αναρωτηθούν αν, αντί για απόδειξη ενός συνδρόμου που δεν ήταν καλά κατανοητό μέχρι τη δεκαετία του 1970, η Μάργκαρετ έδειχνε στην πραγματικότητα το είδος της ανέμελης συμπεριφοράς που παρατηρείται σε πολλά παιδικά σπίτια. Προχωρώντας 50 χρόνια μπροστά, παρόμοιες ιστορίες άρχισαν να κυκλοφορούν για ένα ακόμη δεύτερο βασιλικό παιδί: Πρίγκιπας Χάρι. Απ’ όσο γνωρίζω, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Χάρι έπασχε από εμβρυϊκό αλκοολικό σύνδρομο. Αλλά, στην τελική, πώς θα μπορούσε; Η μητέρα του, πριγκίπισσα Νταϊάνα, έπινε ελάχιστα.
Για να ενισχύσει τη θέση της, η Σικρέστ αναφέρει για τη Μαργαρίτα: «Ήταν γεννημένη αθλήτρια, κάτι συνηθισμένο για τα παιδιά με εμβρυϊκό αλκοολικό σύνδρομο». (Αυτό είναι αλήθεια. Το σύνδρομο είναι εκπληκτικά συχνό: σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, το 17% του πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου ενδέχεται να επηρεάζεται σε κάποιο βαθμό. Υπήρχε επίσης η «παρορμητικότητα» της Μαργαρίτας και η συνήθειά της ως παιδί να «ξεστομίζει την αλήθεια χωρίς περιστροφές». Συνολικά, πρόκειται για μια πληθώρα ισχυρισμών – ωστόσο δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η πριγκίπισσα έπασχε από νευροαναπτυξιακή διαταραχή που σχετίζεται με το αλκοόλ.
Αντίθετα, το βιβλίο συγκρίνει τη ζωή της Μαργαρίτας με τη ζωή όσων υποφέρουν από την πάθηση. Στην πραγματικότητα, οι πάσχοντες από αυτή τη διαταραχή διάγουν ζωές που απέχουν πολύ από εκείνη της προνομιούχας πριγκίπισσας που μεγάλωσε προστατευμένη μέσα στην πολυτέλεια.
Η πραγματική ιστορία της πριγκίπισσας Μαργαρίτας είναι πολύ λιγότερο περίπλοκη. Κακομαθημένη ως παιδί και καλομαθημένη ως νεαρή ενήλικη, η έλλειψη επίσημης εκπαίδευσης συνεπαγόταν ότι δεν είχε τα κατάλληλα εφόδια για να αντιμετωπίσει τις αλλαγές στην κατάστασή της. Από το 1936 έως το 1948 ήταν η διάδοχος του θρόνου, αντικαταστάτρια της αδελφής της. Εξαιτίας της γέννησης πρώτα του πρίγκιπα Καρόλου και στη συνέχεια της πριγκίπισσας Άννας, η πτώση της στη σειρά διαδοχής ήταν αμείλικτη και επιταχύνθηκε όταν τα ανίψια και η ανιψιά της απέκτησαν τα δικά τους παιδιά.
Μπορεί η διάλυση του γάμου της με τον συνεχή άπιστο φωτογράφο της υψηλής κοινωνίας, λόρδο Σνόουντον, και οι επακόλουθες περιόδους κακής υγείας να αποδοθούν πραγματικά στις συνήθειες της μητέρας της; Γιατί, άραγε, η βασίλισσα Ελισάβετ δεν υπέφερε όπως η αδελφή της; Άλλωστε, ακόμα κι αν η Βασίλισσα Μητέρα δεν κατανάλωνε αλκοόλ κατά την πρώτη εγκυμοσύνη της, η νεαρή πριγκίπισσα — όπως και η αδερφή της — μεγάλωσε σε μια κουλτούρα όπου το αλκοόλ ήταν παρόν σε κάθε κοινωνική και επίσημη εκδήλωση.
Η αλήθεια βρίσκεται σίγουρα στις αντίστοιχες θέσεις τους ως νεαρές γυναίκες. Για τη Βασίλισσα επρόκειτο για μια ζωή αυστηρού καθήκοντος- για την Πριγκίπισσα Μαργαρίτα ήταν σε μεγάλο βαθμό μια ζωή διασκέδασης και ευχαρίστησης.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, καθώς ο γάμος της διαλυόταν, η Μαργαρίτα είχε την τάση να πίνει — δεν ήταν σίγουρα η πρώτη εγκαταλελειμμένη σύζυγος που κατέφυγε στο ποτό. Η μοναξιά επέτεινε τη δυστυχία της. Και σκεφτείτε το εξής. Παρόλο που η Βασίλισσα Μητέρα είχε ιστορικό χρόνιας κατανάλωσης αλκοόλ, έζησε μέχρι τα 101 της χρόνια. Η κόρη της, που την προηγήθηκε στον θάνατο κατά έξι εβδομάδες, πέθανε μόλις στα 71 της.
Του Richard Kay, Αρχισυντάκτη
@Associated Newspapers Limited
