Ηταν στα τέλη Αυγούστου, όταν η Σερένα Ουίλιαμς πόζαρε για μια φωτογραφία που προκάλεσε χιλιάδες να τη σχολιάσουν και άφησε μερικούς ακόμη απλώς άφωνους. Η εικόνα τράβηξε αμέσως την προσοχή, αν σκεφτεί κάποιος πόσο σπάνια αθλητές, ενεργοί ή απόμαχοι, επιλέγουν να ποζάρουν με σύριγγα. Ομως, εκείνη βρίσκεται στη φωτογραφία, κρατώντας ένα στιλό-σύριγγα με φάρμακο απώλειας βάρους, τοποθετημένο στον τρικέφαλο του αριστερού της βραχίονα.
Τρία χρόνια έχουν περάσει από τότε που μία από τις μεγαλύτερες πρωταθλήτριες του αθλητισμού έδωσε τον τελευταίο επαγγελματικό της αγώνα στο τένις, αλλά ένα διαφορετικό είδος «σουτ» έχει αφαιρέσει 31 λίβρες από τη σιλουέτα της Oυίλιαμς στην αποχώρησή της. Από τις ταράτσες μέχρι τους καναπέδες των πρωινών εκπομπών έχει ξεκινήσει μια αποστολή να εξηγήσει πώς, αλλά πουθενά δεν είναι πιο έντονο το μήνυμα απ’ ό,τι στην ιστοσελίδα του αμερικανικού γίγαντα τηλεϊατρικής Ro, όπου τυχαίνει να είναι επενδυτής ο σύζυγός της, Αλέξις Οχανιάν.
Είναι ένα από τα προϊόντα τους που έχει διαφημίσει, επομένως μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η λεζάντα που συνόδευε τη φωτογραφία είχε εγκριθεί: «Η Σερένα κάνει Ro. Εσύ θα είσαι ο επόμενος;». Η λέξη «κάνει» είναι φορτισμένη στον αθλητισμό, ειδικά όταν υπάρχει μια βελόνα στο κάδρο, αλλά για την Oυίλιαμς δεν τίθεται θέμα. Ακόμα κι αν εξακολουθούσε να αγωνίζεται στον κορυφαίο αθλητισμό, τα βασικά συστατικά που περιέχονται στα Ozempic, Mounjaro, Wegovy, Zepbound και σε άλλες εμπορικές ονομασίες της ίδιας κατηγορίας δεν έχουν ακόμη απαγορευθεί. Αλλά το ερώτημα «ποιος είναι ο επόμενος;» αποτελεί αντικείμενο έντονου ενδιαφέροντος για τις αρχές κατά του ντόπινγκ. Εχουμε δει πρώην αθλητές ανάμεσα στα δεκάδες εκατομμύρια που έχουν χρησιμοποιήσει τα ενέσιμα μεταξύ αυτών η Ουίλιαμς, ο πρώην Ολυμπιονίκης Καρλ Λιούις, η Μπίλι Τζιν Κινγκ και ο Τσαρλς Μπάρκλεϊ- αλλά τι γίνεται με όσους εξακολουθούν να βρίσκονται στον αγωνιστικό χώρο; Ανοίγει ένα νέο βιολογικό μέτωπο στον αθλητισμό;
Το «Daily Mail Sport» μίλησε με περισσότερες από δώδεκα πηγές για να εξετάσει το ζήτημα, από κορυφαίους ερευνητές ντόπινγκ και πανεπιστημιακούς μέχρι αθλητές, διατροφολόγους και προπονητές. Ακούσαμε επίσης τους φόβους ενός υψηλόβαθμου στελέχους των ιπποδρομιών και, επιπλέον, αποκτήσαμε ένα εμπιστευτικό έγγραφο που συνέταξε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Αντιντόπινγκ (WADA), το οποίο δείχνει ότι το δραστικό συστατικό αυτών των ενέσιμων εμφανίστηκε πέρσι σε ελέγχους ντόπινγκ σε δύο άλλα αθλήματα.
Μένει να φανεί αν θα ξεπεραστεί το όριο που θα οδηγήσει στην απαγόρευσή τους στον επαγγελματικό αθλητισμό· οι συζητήσεις συνεχίζονται. Ωστόσο, προς το παρόν υπάρχει τουλάχιστον μια κοινή γραμμή και μια προειδοποίηση για την υγεία: κάθε αθλητής κορυφαίου επιπέδου, που σκέφτεται να υιοθετήσει αυτό το μέτρο, πρέπει να το ξανασκεφτεί. Εν συντομία, μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη ζημιά παρά όφελος.
Ανησυχίες για κατάχρηση
Οι ανησυχίες στον αθλητικό χώρο για το ζήτημα αυτό είναι βάσιμες. Αυτό αποτυπώθηκε ξεκάθαρα με μια απόφαση που έλαβε πέρσι ο WADA, όταν πρόσθεσε τη σεμαγλουτίδη, το δραστικό συστατικό των Ozempic και Wegovy, στη «λίστα παρακολούθησης». Για να κλιμακωθεί η κατάσταση σε καθεστώς απαγόρευσης, το πρωτόκολλο του WADA προβλέπει ότι πρέπει να πληρούνται δύο από τα τρία κριτήρια:
α) Μπορεί μια ουσία να ενισχύσει την απόδοση;
β) Αποτελεί κίνδυνο για την υγεία;
γ) Παραβιάζει το πνεύμα του αθλητισμού;
«∆εν έχουμε φτάσει ακόμη εκεί», λέει ο καθηγητής Ολιβιέ Ραμπέν, επικεφαλής επιστημονικού τμήματος του WADA, ο οποίος αναμένει ότι η μελέτη τους θα επεκταθεί έως το 2026 και μας ανέφερε επίσης ότι η τιρζεπατίδη, που κυκλοφορεί ως Mounjaro και Zepbound, έχει προστεθεί δίπλα στη σεμαγλουτίδη υπό παρακολούθηση. Και οι δύο ουσίες είναι επιστημονικά γνωστές ως αγωνιστές GLP-1 και έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στην καταστολή της όρεξης και στην επιβράδυνση της πέψης. Η απήχηση στον ευρύτερο πληθυσμό τελευταία υπήρξε τεράστια.
Οι λόγοι για τους οποίους μπορεί να δελεάσουν αθλητές, σε αθλήματα όπου παίζει ρόλο το βάρος ή σε όσα δίνουν έμφαση στο αισθητικό κομμάτι, όπως η ρυθμική γυμναστική, είναι προφανείς. «Εχουμε δει μερικούς αθλητές να αναφέρουν τη χρήση αυτών των ουσιών, αλλά συνήθως δεν προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία επειδή δεν πρόκειται απαραίτητα για αθλητές ελίτ», προσθέτει ο καθηγητής Ραμπέν. «Φυσικά, κάποιοι αθλητές θα μπουν στον πειρασμό. Γι’ αυτό ανησυχούμε για τον κίνδυνο κατάχρησης».
Προς το παρόν, τα στοιχεία είναι κυρίως ανεκδοτολογικά και αφορούν πιο πολύ τον ερασιτεχνικό αθλητισμό· είναι γνωστή η χρήση φαρμάκων απώλειας βάρους μεταξύ ερασιτεχνών δρομέων, ποδηλατών και τριαθλητών. Πέρα από τον παίκτη του σνούκερ, Στιούαρτ Μπίνγκαμ, και κάποιες σποραδικές, ατεκμηρίωτες αναφορές για τον μποξέρ Αντι Ρουίς, που πέτυχε εντυπωσιακή μεταμόρφωση σώματος τον τελευταίο χρόνο, κανένας κορυφαίος αθλητής ή αθλήτρια δεν έχει δηλώσει δημόσια ότι χρησιμοποιεί αυτά τα φάρμακα, τα οποία απαιτούν ιατρική συνταγή.
Ομως, από τότε που ο WADA αναθεώρησε τη λίστα παρακολούθησης, το 2024, εμφανίστηκαν ορισμένα πιο απτά δεδομένα. Ενα έγγραφο που κυκλοφόρησε στους ενδιαφερόμενους στις 11 Ιουλίου φέτος, και περιήλθε στο «Daily Mail Sport» μέσω πηγής, αποκάλυψε ότι η σε μαγλουτίδη παρακολουθήθηκε σε 8.402 δείγματα ούρων εκτός αγώνων, με δύο θετικά ευρήματα για μεταβολίτες κοινούς στη σεμαγλουτίδη και την τιρζεπατίδη. Το ένα προήλθε από την ποδηλασία και το άλλο από το ράγκμπι.
Ο Ραμπέν επιβεβαίωσε την ακρίβεια της αναφοράς, αλλά προσέθεσε ότι ένας τόσο μικρός αριθμός υπολείπεται κατά πολύ του ορίου. Ο WADA θα χρειαζόταν να δει πιο σταθερά μοτίβα, όπως πολλαπλά ευρήματα από την ίδια ομάδα ή συγκεκριμένο άθλημα, ώστε να υπονοείται στοχευμένη χρήση των φαρμάκων.
Το ενδιαφέρον μοιράζεται και η Αμερικανική Υπηρεσία Αντιντόπινγκ (USADA).
«Οταν εξετάζεις αναδυόμενα φάρμακα, σαν αυτά που έχουν γίνει τεράστιες εμπορικές επιτυχίες, υπάρχει προφανώς ανησυχία», λέει ο δρ Μάθιου Φεντόρουκ, επικεφαλής επιστημονικού τμήματος της USADA. «Είναι φυσικό να πούμε: “Ας το ερευνήσουμε πιο προσεκτικά και ας καταλάβουμε πραγματικά αν υπάρχει πιθανότητα κατάχρησης”. ∆εν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί αν κατανοούμε πλήρως τη χρήση του. Αυτή τη στιγμή, τα ακούμε στο επίπεδο του ερασιτεχνικού αθλητισμού, αλλά όχι στο επίπεδο ελίτ. Ωστόσο, έχουμε δει στο παρελθόν ότι τάσεις που εμφανίζονται στον ερασιτεχνικό χώρο τείνουν να περνούν και στον κορυφαίο αθλητισμό».
Κίνδυνοι για τις αποδόσεις
Οι κίνδυνοι για την απόδοση που συνδέονται με αυτό μας οδηγούν σε άλλο ερώτημα: Γιατί θα το επιχειρούσε ένας αθλητής;
Μελέτες έχουν δείξει ότι η σεμαγλουτίδη μπορεί να προκαλέσει απώλεια άλιπης μάζας έως και 10%. Αλλες παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν εμετό, ναυτία, ζάλη, θολή όραση και διάρροια. «Αν δούμε τις παρενέργειες, μπορεί να υπερκεράσουν τα οφέλη, αν μου επιτρέπεται το λογοπαίγνιο», λέει ο καθηγητής Ραμπέν.
Ο Γκρεγκ Γουάιτ, καθηγητής Εφαρμοσμένων Επιστημών Αθλητισμού και Ασκησης στο Πανεπιστήμιο Liverpool «John Moores» και πρώην Ολυμπιονίκης της Μ. Βρετανίας, προχωρά ακόμη παραπέρα. Εξηγεί γιατί, επιφανειακά, κάποιος θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό, αλλά θα ήταν πολύ κακή ιδέα. «Με βάση την απώ-
λεια μυϊκής μάζας που έχει αναφερθεί, πρόκειται για το ακριβώς αντίθετο από αυτό που προσπαθείτε να πετύχετε. Οι αθλητές με μια ικανή ομάδα γύρω τους το γνωρίζουν ήδη, ενώ οι υπόλοιποι θα χρειαστεί να ενημερωθούν σχετικά. Υπάρχουν αθλήματα όπου η διαχείριση βάρους είναι κρίσιμη. Στις ιπποδρομίες, το τζούντο και την πυγμαχία μπορεί να χρειαστεί να λειτουργήσετε μέσα σε πολύ στενά όρια γύρω από μια κατηγορία βάρους και σε ορισμένες περιπτώσεις να απαιτείται γρήγορη απώλεια βάρους για να πιάσετε το όριο. Οι αγωνιστές GLP-1 μπορεί να φαίνονται ότι λειτουργούν γρήγορα στον γενικό πληθυσμό, αλλά όχι στον κορυφαίο αθλητισμό: το βάρος δεν θα μειωθεί στα χρονικά περιθώρια που απαιτούνται σε αυτές τις περιπτώσεις (π.χ. τις λίγες ημέρες πριν από τη ζύγιση ενός πυγμάχου).
Ακόμη κι αν το επιχείρημα είναι ότι θα χρησιμοποιηθούν GLP-1 σε βάθος χρόνου, δεν θα είχε κανένα νόημα: πρόκειται για κατασταλτικό της όρεξης, που σημαίνει ότι δεν τροφοδοτείται επαρκώς στην προπόνηση και η ποιότητα της συνεδρίας θα πέσει. Επιπλέον, επειδή υπάρχει υποσιτισμός, η διαδικασία αποκατάστασης θα επιβραδυνθεί. Ουσιαστικά, όσα αφορούν τους GLP-1 δείχνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτό που προσπαθείτε να πετύχετε ως αθλητής ελίτ».
Παρ’ όλ’ αυτά, πηγές από τον χώρο της πυγμαχίας έχουν αφήσει υπαινιγμούς για το ενδεχόμενο οι μαχητές να χρησιμοποιούν τις ουσίες σαν ένα προβάδισμα πριν μπουν σε προπονητικό καμπ ενόψει των αγώνων. Μόλις φτάσουν εκεί, η θερμιδική πρόσληψη η οποία απαιτείται για την προετοιμασία τους θα καθιστούσε παράλογη τη χρήση κατασταλτικών της όρεξης, καθώς μπορεί να χρειαστεί να καίνε από 2.000 έως 4.000 θερμίδες την ημέρα για να προπονούνται αποτελεσματικά χωρίς να χάσουν μυϊκή μάζα, ενώ προσπαθούν να πιάσουν το βάρος. «Για όποιον είναι ενημερωμένος στον κορυφαίο αθλητισμό, θα ήταν αυτονόητο να μην το πάρει», προσθέτει ο Γουάιτ. «Ακούγεται σαν το μαγικό ραβδί του Χάρι Πότερ, αλλά δεν είναι αυτό που χρειάζεται ένας αθλητής».
Το ζήτημα του μέλλοντος
Το ζήτημα στον δύσκολο χώρο των ουσιών και εφαρμογών, για τις οποίες ποτέ δεν προορίζονταν, αφορά λιγότερο το παρόν και περισσότερο το μέλλον. Η USADA και ο WADA βρίσκονται σε εγρήγορση για την πιθανότητα το Ozempic, για παράδειγμα, να αυξήσει την ελκυστικότητά του στους αθλητές αν μετριαστεί το στοιχείο της απώλειας μυϊκής μάζας, κάτι που μπορεί να συμβεί αν λαμβάνεται και σε συνδυασμό με διάφορες άλλες ουσίες.
«Το ενδιαφέρον είναι ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες αναγνωρίζουν αυτή την παρενέργεια (απώλεια μυϊκής μάζας)», λέει ο δρ Φεντόρουκ. «Ενα στοιχείο που μας ενδιαφέρει είναι οι τρέχουσες κλινικές δοκιμές, όπου υπάρχουν αποτελέσματα συνεργειών, όπως με τη χρήση σεμαγλουτίδης σε συνδυασμό με μια απαγορευμένη ουσία, π.χ. έναν εκλεκτικό τροποποιητή υποδοχέα ανδρογόνων, που μπορεί να αποτρέψει την απώλεια μυϊκής μάζας έως και 70%. Υπάρχει η πιθανότητα ένας αθλητής να πει: “Ισως το ρισκάρω εδώ. ∆εν νομίζω ότι θα ελεγχθώ’’. Πιστεύω ότι πρέπει να παρακολουθούμε στενά αυτήν την πτυχή του ζητήματος. Πρέπει πάντα να είμαστε ένα βήμα μπροστά από το παιχνίδι».
SOS για ιπποδρομίες
Φυσικά, η ανάγκη σε ορισμένα αθλήματα θα είναι εντονότερη από ό,τι σε άλλα. Για τον λόγο αυτό, αρκετές από τις συζητήσεις μας επικεντρώθηκαν στις ιπποδρομίες. Η επιστημονική λογική δείχνει ότι τα μαχητικά αθλήματα απαιτούν πάρα πολλές θερμίδες για να διακινδυνεύσουν την καταστολή της όρεξης, ιδίως αφού οι ενέσεις δρουν πολύ αργά για να βοηθήσουν στις κρίσιμες ημέρες πριν από το ζύγισμα. Επίσης, κρίθηκε ακατάλληλο για παρόμοιους λόγους στην ποδηλασία και τη γυμναστική, σύμφωνα με τις πηγές μας. Αλλά μια πιθανή εξαίρεση αφορά τις ιπποδρομίες. Σε αντίθεση με τις αυξομειώσεις ενός πυγμάχου στις ελαφρύτερες κατηγορίες, οι τζόκεϊ είναι υποχρεωμένοι να παραμένουν κάτω από το φυσικό τους βάρος για μεγάλο μέρος του χρόνου. Η ενεργειακή τους δαπάνη είναι επίσης μικρή: μία μελέτη έδειξε ότι μπορεί να καίνε περίπου 2.500 θερμίδες σε έξι διαδρομές μέσα σε μια ημέρα, κάτι που είναι εντυπωσιακά χαμηλό.
Με δεδομένους αυτούς τους παράγοντες, σε συνδυασμό με τα συνεχή ταξίδια, τους τραυματισμούς και το γεγονός ότι έκλεισαν οι σάουνες δίπλα στις πίστες μετά την COVID-19, η ιδέα μιας «συντόμευσης» για την ανακούφιση της συνεχούς πείνας καθίσταται, όπως είναι αυτονόητο, ελκυστική. Ευτυχώς, όσοι ασχολούνται με αγωνιστική ιππασία το παραδέχονται.
Ο Πολ Στράδερς, διευθύνων σύμβουλος της Ενωσης Επαγγελματιών Τζόκεϊ, μας λέει: «Είναι κάτι που το παρακολουθούμε στενά, επειδή βρίσκεται στον Τύπο καθημερινά. Η πραγματικότητα είναι ότι σχεδόν όλοι οι δικοί μας τζόκεϊ διατηρούν βάρος που είναι αφύσικο. Οταν υπάρχει κάτι που μπορεί να το διευκολύνει, τότε είμαστε σε εγρήγορση γι’ αυτές τις δυνατότητες». Μαζί με αρκετούς τζόκεϊ και προπονητές που μας μίλησαν γι’ αυτό το άρθρο, ο Στράδερς λέει ότι ποτέ δεν έχει ακούσει απ’ ευθείας να λαμβάνεται αυτό το μέτρο, αλλά προσθέτει: «Εχουμε περίπου 380 επαγγελματίες τζόκεϊ σε αυτή τη χώρα· δεν είμαι αφελής, οπότε δεν θα με εξέπληττε αν υπήρξαν ένας ή δύο που να σκέφτηκαν:
“Α, θα το δοκιμάσω αυτό”. Το παρακολουθούμε πολύ στενά. Προσπαθούμε να τους εκπαιδεύσουμε, γιατί δεν είναι παχύσαρκοι ούτε έχουν διαβήτη, για τον οποίο έχουν σχεδιαστεί αυτές οι ουσίες GLP-1. Είναι απίθανο να έχει κάποιο όφελος και θα συνοδεύεται από σοβαρές ενδεχομένως παρενέργειες». Το ερώτημα είναι αν οι κίνδυνοι θεωρούνται προτιμότεροι από άλλες μεθόδους απώλειας βάρους, όπως ο εμετός μετά τα γεύματα. Ορισμένοι έχουν συνδέσει ακόμη και τη χρήση κοκαΐνης με προσπάθειες μείωσης του βάρους.
Ο πρώην νικητής της ιππικής διοργάνωσης Ντέρμπι, Ανταμ Κίρμπι, που αποσύρθηκε φέτος έπειτα από συνεχείς μάχες με τη ζυγαριά, γνωρίζει καλύτερα από τους περισσότερους τις δυσκολίες.
«∆εν έχω ακούσει κανέναν να χρησιμοποιεί το στιλό-ένεση για την κοιλιά», λέει. «Θυμάμαι να ακούγεται ότι μερικοί τζόκεϊ είχαν κάνει γαστρικό δακτύλιο. ∆εν ξέρω αν τελικά το έκανε κανείς, αλλά η ζωή είναι δύσκολη. Οταν χρησιμοποιείς τέτοιες μεθόδους, όπου υπάρχει ένα υπέρ, πρέπει να υπάρχει και ένα κατά. Πιστεύω ότι δεν έχει κανένα νόημα να κάνεις αυτές τις ενέσεις.
Οταν είσαι τζόκεϊ, πρέπει να είσαι απολύτως σε εγρήγορση. Είναι σαν να είσαι οδηγός αγωνιστικού αυτοκινήτου: όλα συμβαίνουν πάρα πολύ γρήγορα. Χρειάζεσαι τους μυς των ποδιών σου, χρειάζεσαι γερά πνευμόνια και πρέπει να είσαι σε φόρμα. ∆εν ρισκάρεις με αυτά».
Ακούγεται ως λογική άποψη και ως μια προειδοποίηση που θα έπρεπε να ισχύει σε όλο τον κόσμο του αθλητισμού, ανεξάρτητα από το αν το μαγικό ραβδί του Χάρι Πότερ θα απαγορευθ εί κάποτε στα αθλήματά μας.
ΑΠΟ ΤΟΝ RIATH AL-SAMARRAI
©Associated Newspapers Limited
Κυριακάτικη Απογευματινή
