Ο Ντόναλντ Τραμπ δέχθηκε τον φόρο τιμής άλλων ηγετών του κόσμου – όχι ως πρόεδρος των ΗΠΑ, αλλά ως αυτοκράτορας. Επιβάλλοντας ειρήνη στη Γάζα και στο Ισραήλ με συνδυασμό ωμής ισχύος και πολιτικής γοητείας, πέτυχε κάτι που κανένας άλλος αρχηγός κράτους δεν είχε κατορθώσει. Καθώς δεχόταν τους δουλοπρεπείς επαίνους του καθενός με τη σειρά, έγινε φανερό ότι πλέον δεν βλέπει τον εαυτό του μόνο ως τον POTUS (πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών). Στο μυαλό του -και σε μεγάλο βαθμό και στην πραγματικότητα- κυριαρχεί στον πλανήτη σαν κολοσσός, ο κυρίαρχος του δυτικού κόσμου. Ήταν ένα εξαιρετικά εντυπωσιακό θέαμα -μόλις οκτώ εβδομάδες αφότου οι ίδιοι είχαν κληθεί παρόμοια στον Λευκό Οίκο για να εκφράσουν τους δουλοπρεπείς επαίνους τους για τη σύνοδο του Τραμπ με τον Πούτιν- αλλά μέσα στην ευφορία πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί. Η Ιστορία διδάσκει ότι η ειρήνη δεν διαρκεί ποτέ υπό την κυριαρχία ενός εγωμανούς.
Ως ισότιμος
Ο πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ πιθανότατα πίστεψε ότι θα συμμετείχε στη Διάσκεψη για τη Γάζα στο Σαρμ ελ-Σέιχ της Αιγύπτου ως ισότιμος – μοιραζόμενος τη δόξα όχι μόνο με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν και την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, αλλά και με τον ίδιο τον Τραμπ. Ο Ντόναλντ δεν το είδε έτσι. Όταν ο Στάρμερ προχώρησε προς το βήμα, νόμισε πως του δινόταν ο λόγος – αλλά αντ’ αυτού ο Αμερικανός πρόεδρος του γύρισε επιδεικτικά την πλάτη, αφήνοντάς τον αμήχανο, προς φανερή τέρψη του Πακιστανού πρωθυπουργού Σεχμπάζ Σαρίφ που στεκόταν δίπλα του. Η ταπεινωτική απόρριψη του Στάρμερ από τον Τραμπ θύμισε έναν πίνακα που απεικονίζει τον τελευταίο άνθρωπο που μπορούσε πραγματικά να ισχυριστεί ότι ήταν πανίσχυρος αυτοκράτορας στη Δύση – τον Γάλλο δικτάτορα Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Η στέψη του το 1804 αποτυπώνεται από τον Ζακ-Λουί Νταβίντ, ο οποίος τον ζωγραφίζει μπροστά στην Αγία Τράπεζα του Καθεδρικού της Παναγίας των Παρισίων, περιτριγυρισμένο από δουλοπρεπείς αξιωματούχους. Ανάμεσά τους βρισκόταν και ο Πάπας Πίος Ζ΄, που ταξίδεψε στο Παρίσι για την τελετή. Ήταν μια ασυνήθιστη πράξη – ακόμη και ο Καρλομάγνος, ο μεγάλος μεσαιωνικός αυτοκράτορας, είχε πάει ο ίδιος στη Ρώμη για να λάβει την ευλογία του.
Να χειροκροτήσει
Ο Πίος ανακάλυψε ότι, παρά τα όσα είχε υποθέσει, δεν θα έστεφε ο ίδιος τον Ναπολέοντα. Ήταν απλώς εκεί για να χειροκροτήσει, καθώς ο 35χρονος απόλυτος ηγεμόνας τοποθετούσε ο ίδιος το στέμμα στο κεφάλι του… δείχνοντας ότι κανείς άλλος δεν είχε εξουσία επάνω του. Όταν ο Πάπας έμαθε ότι ο Ναπολέων είχε συντάξει έναν αυτοκρατορικό όρκο, δεσμευόμενος να υπερασπίζεται την ελευθερία όλων των θρησκειών (και όχι μόνο του Καθολικισμού), άρχισε να εύχεται να μην είχε δεχτεί ποτέ να παραστεί. Η τελική του ταπείνωση ήταν όταν ανακάλυψε ότι ο Ναπολέων και η αυτοκράτειρά του, Ιωσηφίνα, δεν ήταν καν παντρεμένοι σύμφωνα με την Εκκλησία. Ο γάμος τους, οκτώ χρόνια νωρίτερα, είχε τελεστεί μόνο πολιτικά. Η αυταρχική και πολλάκις απρόβλεπτη συμπεριφορά του Ντόναλντ Τραμπ παρουσιάζει συχνά παραλληλισμούς με εκείνη του Ναπολέοντα. Ο Τραμπ, όπως και ο Βοναπάρτης, θεωρεί ότι δεν έχει όμοιό του. Ο Βοναπάρτης, όπως και ο Τραμπ, συνήθιζε να απολύει ανθρώπους χωρίς προειδοποίηση και συχνά με ταπεινωτικό τρόπο, αντικαθιστώντας τους με δικούς του συμμάχους. Χωρίς να κρύψει την περιφρόνησή του για τη βασιλική οικογένεια της Ισπανίας, τους κάλεσε το 1808 και τους εκθρόνισε.
Όλοι σε θέσεις
Ο Τραμπ λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο. Ο γιος του, Ντόναλντ Τζούνιορ, διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο σε διαδοχικές προεκλογικές εκστρατείες. Η πρώην μνηστή του Τζούνιορ, Κίμπερλι Γκιλφόιλ, είναι η πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα. Η κόρη του Ιβάνκα υπήρξε σύμβουλος κατά τη διάρκεια της πρώτης κυβέρνησης Τραμπ, όπως και ο σύζυγός της, Τζάρεντ Κούσνερ. Ο πατέρας του Κούσνερ, Τσαρλς, είναι πρέσβης των ΗΠΑ στη Γαλλία και στο Μονακό, αφού έλαβε χάρη από τον Τραμπ το 2020 για φοροδιαφυγή. Ο Μασάντ Μπούλος, πεθερός της νεότερης κόρης του προέδρου, Τίφανι, είναι σύμβουλος του Λευκού Οίκου για θέματα Μέσης Ανατολής.
Οι διπλωματικές τακτικές του Τραμπ συχνά αντικατοπτρίζουν εκείνες του Ναπολέοντα, του οποίου ο οξύθυμος χαρακτήρας ήταν παροιμιώδης. Η επίπληξη του Ουκρανού προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στο Οβάλ Γραφείο τον Μάρτιο δεν διέφερε πολύ από τον τρόπο που ο Γάλλος ηγεμόνας μεταχειρίστηκε τον Βρετανό πρέσβη Τσαρλς Γουίτγουορθ.
Όταν έφτασε στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 1803, ο λόρδος Γουίτγουορθ έκανε το λάθος να μην κολακέψει αρκετά τον Ναπολέοντα. Όταν συναντήθηκαν για να συζητήσουν αν η Αγγλία θα παραχωρούσε τη Μάλτα και την Αλεξάνδρεια στους Γάλλους, ο πρέσβης έμεινε εμβρόντητος από τη σφοδρότητα της γλώσσας του δικτάτορα. Μία φράση που χρησιμοποίησε ο Ναπολέων για να εκφράσει την περιφρόνησή του προς την Ελβετία ήταν τόσο χυδαία, ώστε ο Γουίτγουορθ δεν μπόρεσε να τη γράψει.
Η Ευρώπη δεν είχε ξαναδεί ποτέ δύναμη σαν τον Ναπολέοντα. Χρειάστηκε μια δεκαετία πολέμων -από τη βρετανική νίκη στο Τραφάλγκαρ, μέσα από τις εξαντλητικές εκστρατείες στην Ισπανία και τη Ρωσία, μέχρι την τελική συντριβή στο Βατερλό- για να εκθρονιστεί.
Η διαφορά
Όμως και ο κόσμος δεν έχει ξαναδεί ποτέ πρόεδρο των ΗΠΑ σαν τον Ντόναλντ Τραμπ. Η μεγάλη διαφορά ανάμεσά τους είναι ότι, ενώ ο Γάλλος αυτοκράτορας δεν μπορούσε να κυβερνήσει χωρίς να διεξάγει συνεχείς πολέμους, η προτεραιότητα του Τραμπ είναι η επιχειρηματική συμφωνία. Προβάλλει τον εαυτό του ως διαπραγματευτή, αντιμετωπίζοντας τον κόσμο σαν ακίνητη περιουσία που μπορεί να χωριστεί σε κερδοφόρα τμήματα. Τα γεγονότα δείχνουν ότι αυτή μπορεί να είναι μια αποτελεσματική πορεία προς την ειρήνη, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Αυτό που τελικά κατέστρεψε τον Ναπολέοντα ήταν η ύβρις του – η πεποίθησή του ότι καθετί που έκανε ήταν καταδικασμένο να πετύχει. Και αυτή η υπέρμετρη αυτοπεποίθηση θα μπορούσε να αποτελέσει και τη μεγαλύτερη αδυναμία του Τραμπ.
Η σύγκριση
Αν μπορεί να συγκριθεί με κάποιον από τους προηγούμενους Αμερικανούς προέδρους, αυτός είναι ο Γούντροου Γουίλσον. Δημοκρατικός και ιδεαλιστής, ο Γουίλσον πέτυχε αυτό που ο Τραμπ ποθεί να αποκτήσει – το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Όταν ο Γουίλσον, που υπήρξε πρόεδρος των ΗΠΑ κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρουσίασε τα δικά του 14 σημεία -τους βασικούς κανόνες για την ειρήνη μετά τον πόλεμο- ο Γάλλος πρωθυπουργός σχολίασε ότι ακόμη και ο Θεός είχε εκδώσει μόνο δέκα. Συνέβαλε επίσης στη δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών, του προδρόμου του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Μετά το 1918, υμνήθηκε ως σωτήρας του κόσμου από όλους – από Άραβες πολεμιστές έως φοιτητές στο Πεκίνο. Ιταλοί στρατιώτες γονάτισαν προς τιμήν του. Όμως η ειρήνη του Γουίλσον αποδείχθηκε βραχύβια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχασαν το ενδιαφέρον τους για τη διατήρηση της ειρήνης και ο κόσμος είδε την κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας, την άνοδο των ναζί και, τελικά, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο καθηγητής Robert Tombs είναι ο συγγραφέας του έργου «Οι Άγγλοι και η ιστορία τους».
Άρθρο του Ρόμπερτ Τομπς
@Associated Newspaper Limited
