Μπορεί να ακούγεται παράλογο, αλλά η παραδοσιακή ιδέα, που έγινε δημοφιλής για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα, ότι «είσαι αυτό που τρως» μπορεί να είναι πιο σωστή απ’ ό,τι πιστεύαμε. Ψυχολόγοι και επιστήμονες διατροφής συγκεντρώνουν τώρα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η προσωπικότητά μας μπορεί να μας ωθεί προς συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες – και ότι τα τρόφιμα που καταναλώνουμε μπορεί, με τη σειρά τους, να επηρεάζουν διακριτικά τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και αλληλεπιδρούμε.
Γνωρίζουμε ότι η διατροφή μας είναι σημαντική για την υγεία του εγκεφάλου, οπότε είναι λογικό να υποθέσουμε ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας μπορεί να επηρεάζονται ελαφρώς από το τι τρώμε. Τα στοιχεία βρίσκονται ακόμη σε φάση συλλογής, αλλά αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι η προσωπικότητα μπορεί να μετατρέψει την υγιεινή διατροφή σε παιχνιδάκι για μερικούς και σε πρόκληση για άλλους.
Οι εξωστρεφείς
Σύμφωνα με ανασκόπηση του 2021 στο περιοδικό «Advances in Nutrition», η οποία συγκέντρωσε δεκάδες μελέτες, αποδείχθηκε ότι υπάρχουν σαφείς σχέσεις μεταξύ της προσωπικότητας και των διατροφικών συνηθειών. Ίσως δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι τα άτομα που χαρακτηρίστηκαν ως πιο ευσυνείδητα -οργανωμένα και πειθαρχημένα- ήταν πιο πιθανό να τρώνε υγιεινά, καταναλώνοντας πολλά φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως.
Διαπιστώθηκε ότι οι εξωστρεφείς καταναλώνουν περισσότερα φρούτα και λαχανικά, αλλά και περισσότερο γρήγορο φαγητό και αλκοόλ. Εν τω μεταξύ, τα άτομα που ήταν πιο επιρρεπή στο άγχος, την ευερεθιστότητα ή τη θλίψη (χαρακτηριστικά που συνδέονται με τον νευρωτισμό) εμφάνιζαν συχνότερη τάση για κατανάλωση τροφής εξαιτίας συναισθηματικών λόγων και για κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη ή λιπαρά.
Ομοίως, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Brain, Behavior and Immunity» το 2018 διαπίστωσε ότι τα άτομα που ήταν πιο ανοιχτόμυαλα και περίεργα παρουσίαζαν πιο ποικιλόμορφα μικροβιώματα του εντέρου, ενώ τα άτομα που είχαν τάση να ανησυχούν ή να παρουσιάζουν συναισθηματικές διακυμάνσεις εμφάνιζαν λιγότερο ποικιλόμορφα μικροβιώματα, υψηλότερα επίπεδα φλεγμονής και χειρότερες επιδόσεις σε τεστ σκέψης και μνήμης. Η χρόνια φλεγμονή, όπως γνωρίζουμε, μπορεί να επιβαρύνει τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Οι ασθένειες
Μια μεγάλη βρετανική μελέτη που δημοσιεύθηκε φέτος στο περιοδικό «Nature», χρησιμοποιώντας δεδομένα από περισσότερα από 160.000 άτομα σε διάστημα μίας δεκαετίας, διαπίστωσε ότι όσοι ακολουθούσαν διατροφή που προάγει τη φλεγμονή -πλούσια σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα και φτωχή σε φρούτα και λαχανικά- είχαν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν άνοια, εγκεφαλικό, διαταραχές ύπνου, άγχος και κατάθλιψη. Οι διατροφές που είναι πιο πλούσιες σε φρούτα και λαχανικά, τα οποία έχουν φυσικές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, συνδέθηκαν με καλύτερη υγεία του εγκεφάλου.
Η μεσογειακή διατροφή, πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, ξηρούς καρπούς, σπόρους και λιπαρά ψάρια, μπορεί να συμβάλει θετικά χάρη στις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές της.
Οι πρώτες έρευνες δείχνουν επίσης ότι τα μικρόβια του εντέρου μας μπορεί να διαμορφώνουν εν μέρει την προσωπικότητά μας με την πάροδο του χρόνου. Σε άρθρο του 2020 που δημοσιεύθηκε στο «Human Microbiome Journal» αναφέρθηκε ότι τα άτομα με πιο ποικιλόμορφη σύνθεση εντερικών βακτηρίων -συχνά ένδειξη πιο υγιούς εντέρου- είχαν την τάση να έχουν μεγαλύτερο κύκλο φίλων, ενώ εκείνα με λιγότερο ποικιλόμορφα μικροβιώματα ήταν πιο επιρρεπή στο άγχος και την ανησυχία.
Επιστρέφει
Πιστεύεται ότι αυτά τα μοτίβα μπορεί να είναι αμφίδρομα: ό,τι τρώμε επιστρέφει στο σώμα, επηρεάζοντας το έντερο, τα επίπεδα φλεγμονής και ακόμη και τον εγκέφαλο. Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα προέρχεται από μια μελέτη του 2002 για κρατούμενους που δημοσιεύθηκε στο «British Journal of Psychiatry». Περισσότεροι από 230 νεαροί ενήλικες άνδρες έλαβαν τυχαία είτε ένα καθημερινό συμπλήρωμα πολυβιταμινών και ανόργανων συστατικών με ωμέγα-6 και ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, είτε ένα εικονικό φάρμακο. Σε διάστημα πέντε μηνών, ο αριθμός των πειθαρχικών παραβάσεων που διαπράχθηκαν εντός της φυλακής από όσους έλαβαν τα συμπληρώματα ήταν περίπου 26% χαμηλότερος. Οι ερευνητές πρότειναν ότι οι βιταμίνες, τα μέταλλα και τα λιπαρά οξέα υποστηρίζουν την καλύτερη λειτουργία του εγκεφάλου, βοηθώντας στον έλεγχο των παρορμήσεων και τη λήψη αποφάσεων.
Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώνονται και από άλλες έρευνες. Για παράδειγμα, τα άτομα που έχουν χαμηλότερα επίπεδα ωμέγα-3 -τα οποία βρίσκονται σε λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός και το σκουμπρί, καθώς και στα καρύδια- τείνουν να εμφανίζουν περισσότερα σημάδια νευρωτισμού και είναι πιο πιθανό να παραμένουν προσκολλημένα σε αρνητικές σκέψεις. Μια μελέτη του 2021 στο περιοδικό «Brain, Behavior and Immunity» συνέδεσε τη χαμηλού βαθμού χρόνια φλεγμονή με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, δείχνοντας ότι τα άτομα με περισσότερη φλεγμονή εμφάνιζαν επίσης λιγότερο υγιή βακτηριακά πρότυπα.
Τα ζώα
Επίσης, μελέτες σε ζώα ενισχύουν αυτήν τη σχέση. Μια μελέτη του 2021 στο περιοδικό «Nature» έδειξε ότι ποντίκια με διαφορετικά βακτήρια του εντέρου συμπεριφέρονταν διαφορετικά – κάποια είχαν περισσότερη αυτοπεποίθηση, άλλα ήταν πιο αγχωμένα ή αποσυρμένα. Όταν τα βακτήρια του εντέρου από αγχωτικά ποντίκια μεταμοσχεύθηκαν σε ποντίκια χωρίς μικρόβια, τα ποντίκια που τα δέχτηκαν άρχισαν επίσης να συμπεριφέρονται με ανησυχία. Αυτά τα αγχώδη ποντίκια παρουσίαζαν επίσης μεγαλύτερη φλεγμονή στο σωματικό λίπος και αλλαγές στον μεταβολισμό, που ενδεχομένως έστελναν σήματα στον εγκέφαλο και επηρέαζαν τη συμπεριφορά τους.
Αν και είναι απίθανο τα βακτήρια να μας ελέγχουν άμεσα, τα υποπροϊόντα τους μπορεί να επηρεάζουν τη διάθεση και τις αντιδράσεις μας στο στρες – και με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσαν να καθιστούν ορισμένες πτυχές της προσωπικότητας περισσότερο ή λιγότερο έντονες.
Υπάρχουν ακόμα πολλά να ανακαλύψουμε, αλλά αν η διατροφή μπορεί να επηρεάσει κάτι τόσο άμεσο όσο η διάθεση, η ενέργεια και η συγκέντρωση, δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι με την πάροδο του χρόνου διαμορφώνει επίσης τον τρόπο με τον οποίο αισθανόμαστε, σκεφτόμαστε και αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο.
Της DR EMILY
LEEMING
διαιτολόγου και επιστήμονα του μικροβιώματος
@Associated Newspapers Limited
