Καθημερινά οι πολίτες «βομβαρδίζονται» από νέες διαδικτυακές εφαρμογές, που εμφανίζονται με ταχύτατο ρυθμό, δήθεν με σκοπό την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Δυστυχώς, δεν είναι λίγες αυτές που κρύβουν τρομερές παγίδες, στις οποίες πέφτουν εύκολα οι ανήλικοι χρήστες, που πολλές φορές οδηγούνται σε απρόβλεπτες συμπεριφορές και πράξεις.
Αφύπνιση
Σε μια προσπάθεια να αφυπνίσει γονείς και κηδεμόνες, η εγκληματολόγος Κέλλυ Ιωάννου ανέβασε στη σελίδα της στο Facebook τις 23 δημοφιλείς -και καθόλου αθώες- πλατφόρμες στις οποίες μπαίνουν τα παιδιά, κάποιες από τις οποίες είναι «σκοτεινές» ή περιλαμβάνουν ακατάλληλο υλικό, ορισμένες είναι υπεύθυνες για bullying, ενώ άλλες χρησιμοποιούνται από ανηλίκους για επικοινωνία και γνωριμία με αγνώστους!
Το σοκαριστικό είναι ότι, παρόλο που οι γονείς μπορούν πλέον να έχουν ενεργοποιημένο τον γονικό έλεγχο στο κινητό, το τάμπλετ ή τον υπολογιστή του παιδιού τους, υπάρχουν εφαρμογές όπου οι χρήστες μπορούν να παρακάμψουν εύκολα το parental control, όπως το Snapchat, το Telegram (με secret chats), το Instagram (vanish mode), αλλά και διάφορες εφαρμογές τρίτων που εξειδικεύονται στο ephemeral messaging (αποφυγή ελέγχου)!
Μιλώντας στην «Απογευματινή», η δόκτωρ Ψηφιακής Εγκληματολογίας και καθηγήτρια Εγκληματολογίας και Εγκληματολογικής Ψυχολογίας στο ICPS College, Κέλλυ Ιωάννου, ανέφερε ότι θεωρεί «πιο ύποπτες τις πλατφόρμες που επιτρέπουν ανωνυμία και περιορισμένο έλεγχο περιεχομένου, γεγονός που έχει αποδειχθεί επανειλημμένα σε διεθνείς υποθέσεις.
Για παράδειγμα, η εφαρμογή Kik, όπου μπορούν να παρακαμφθούν τα φίλτρα γονικού ελέγχου, έχει συνδεθεί με εκατοντάδες υποθέσεις παιδικής κακοποίησης παγκοσμίως, σύμφωνα με αναφορές του FBI και της NCMEC.
Το Yik Yak, αν και επανεκκινήθηκε πρόσφατα, είχε κλείσει το 2017 λόγω καταγγελιών για ανώνυμες απειλές βίας και cyber-bullying σε σχολεία και πανεπιστήμια στις ΗΠΑ. Την ίδια ώρα, το Whisper έχει βρεθεί στο μικροσκόπιο διεθνών ερευνών, καθώς είχε διαρρεύσει προσωπικά δεδομένα εκατομμυρίων χρηστών και φιλοξενούσε αναρτήσεις σχετικές με αυτοτραυματισμούς και παράνομες πράξεις».
Αποπλάνηση
Για περιστατικά grooming ανηλίκων (αποπλάνηση) έχουν καταγγελθεί -σύμφωνα με την εγκληματολόγο και ιδρύτρια του Traumahelp, του πρώτου ελληνικού κέντρου για την αποκατάσταση του ηλεκτρονικού τραύματος- εφαρμογές, όπως είναι το Monkey και το HOLLA, που προωθούν τυχαίες βιντεοσυνομιλίες: «Επιπλέον, εφαρμογές “καμουφλάζ”, όπως οι Best Secret Folder και Calculator%, έχουν βρεθεί σε κινητά ανηλίκων που ενεπλάκησαν σε υποθέσεις ανταλλαγής υλικού παιδικής πορνογραφίας. Το Best Secret Folder κρύβει φωτογραφίες και βίντεο, ενώ περιλαμβάνει κωδικό πρόσβασης και λειτουργίες απόκρυψης».
«Το αν αυτά τα μηνύματα είναι ανιχνεύσιμα εξαρτάται από την εφαρμογή και τη συσκευή. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν ένα μήνυμα διαγράφεται end-to-end, δεν μένει τίποτα στο cloud ή στη συσκευή, άρα για τον μέσο γονιό είναι σχεδόν αδύνατο να ανακτήσει αυτά τα μηνύματα. Ωστόσο, αν υπάρξει σοβαρή υπόθεση, παραδείγματος χάρη καταγγελία ή ποινική έρευνα, οι Αρχές μπορούν με forensic εργαλεία να αντλήσουν υπολείμματα δεδομένων από τη συσκευή. Όχι πάντα με επιτυχία, αλλά πολλές φορές είναι εφικτό», τονίζει η κυρία Ιωάννου.
Σημαντικό είναι το γεγονός, σύμφωνα με την Κέλλυ Ιωάννου, ότι «ακόμα και πιο mainstream πλατφόρμες, όπως το Discord και το Telegram, χρησιμοποιούνται συχνά από εγκληματικές ομάδες για διακίνηση παράνομου υλικού και οργάνωση εγκληματικών δραστηριοτήτων, όπως έχει καταδείξει και η Europol σε πολλές επιχειρήσεις. Συνεπώς η χρήση αυτών των εφαρμογών απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή τόσο από τις Αρχές όσο και από τους ίδιους τους χρήστες».
Διαμοιρασμός
Φυσικά, υπάρχουν και οι εφαρμογές που προβάλλουν ακατάλληλο υλικό, όπως το Reddit, όπου γίνονται συζητήσεις και οι χρήστες μοιράζονται περιεχόμενο που μπορεί να περιλαμβάνει ακατάλληλο υλικό. Ένα ανάλογο είναι το Badoo, ειδικά για γνωριμίες, που χρησιμοποιούν κυρίως οι ενήλικες, αλλά χρησιμοποιείται και από ανηλίκους για επικοινωνία με αγνώστους. Το SKOUT είναι εφαρμογή γνωριμιών όπου οι ανήλικοι μπορούν εύκολα να δημιουργήσουν λογαριασμό με διαφορετική ηλικία, ενώ το MeetMe ενθαρρύνει τη συνάντηση από κοντά.
Μία εφαρμογή που χρησιμοποιείται κατεξοχήν για πολιτικά σχόλια είναι το X, το οποίο -σύμφωνα με την κυρία Ιωάννου- χρησιμοποιείται και για παρενόχληση! Το AskFm είναι εφαρμογή ερωταπαντήσεων, που έχει συνδεθεί με εκφοβισμό, ενώ το LiveMe είναι εφαρμογή ζωντανής μετάδοσης. Οι χρήστες στέλνουν δώρα σε αντάλλαγμα φωτογραφιών ή βίντεο.
Συμβουλή προς τους γονείς
Αναφορικά με τον ρόλο των γονιών η εγκληματολόγος εξήγησε πως αρχικά δεν πρέπει να έχουν αυταπάτες ότι τα παιδιά θα τους δείχνουν όλα όσα έχουν στο κινητό τους. Ακόμη και με τα νέα μέτρα και τις εφαρμογές γονικού ελέγχου, όπως το λεγόμενο Kids Wallet, πολλά παιδιά ξέρουν πώς να τα παρακάμπτουν: «Για παράδειγμα, πολλές εφαρμογές, όπως το Calculator% ή το Best Secret Folder, είναι σχεδιασμένες ακριβώς για να κρύβουν φωτογραφίες, βίντεο και apps.
Επομένως ο πιο πρακτικός τρόπος για τους γονείς είναι να ελέγχουν όχι μόνο την οθόνη και τις εμφανείς εφαρμογές αλλά και τις “κρυφές” εφαρμογές, να γνωρίζουν τι σημαίνει όταν δουν apps που μοιάζουν με αριθμομηχανή ή φακέλους χωρίς όνομα. Επίσης, να εξετάζουν τα permissions που δίνουν οι εφαρμογές. Αν, για παράδειγμα, μία αριθμομηχανή ζητά πρόσβαση σε φωτογραφίες ή κάμερα, τότε κάτι δεν πάει καλά. Και φυσικά, η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί. Ο ανοιχτός διάλογος με τα παιδιά παραμένει το πιο δυνατό εργαλείο».
Η ίδια συμβουλεύει τους γονείς να προσαρμόζουν τις παρεμβάσεις τους ανάλογα με την ηλικία του παιδιού: «Για παιδιά δημοτικού (6-12 ετών), οι συσκευές πρέπει να ελέγχονται πλήρως. Στους προεφήβους (12-14 ετών), είναι κρίσιμο να αρχίσουν να εκπαιδεύουν το παιδί για τους ψηφιακούς κινδύνους (ψεύτικοι λογαριασμοί, ψηφιακό grooming). Στους εφήβους (15+), που δεν μπορείς να ελέγχεις απόλυτα, η προσέγγιση πρέπει να είναι συνεργατική: διάλογος, ενημέρωση για το τι σημαίνει ψηφιακή παγίδα, sextortion, εκβιασμός και να γνωρίζουν πού να απευθυνθούν, όπως στο www.traumahelp.gr».
«Το κλειδί είναι ο απόλυτος έλεγχος στις μικρές ηλικίες, η προοδευτική εκπαίδευση και η συνεργατική στάση στους εφήβους», υπογράμμισε και κατέληξε: «Άρα για τον γονιό η πρόληψη είναι πιο ρεαλιστική από την “ανίχνευση”. Να ξέρει αν το παιδί του χρησιμοποιεί τέτοιες εφαρμογές και να συζητήσει μαζί του, γιατί αυτό μπορεί να αποτελεί κίνδυνο».
Εφημερίδα Απογευματινή
