Η πρόσφατη υπόθεση της Ειρήνης Μουρτζούκου, η οποία ύστερα από πολύμηνη δημόσια προβολή και «θαλπωρή» στα φώτα της τηλεόρασης ομολόγησε τελικά την ενοχή της για εγκληματικές πράξεις, φέρνει στο προσκήνιο έναν παλιό αλλά διαρκώς επίκαιρο προβληματισμό: Ποιος είναι τελικά ο ρόλος της τηλεόρασης; Να ενημερώνει ή να «πουλάει»; Να παρουσιάζει την αλήθεια ή να διαμορφώνει ψευδαισθήσεις για χάρη της τηλεθέασης;
Η εικόνα της ίδιας της Ειρήνης Μουρτζούκου να γιορτάζει τα γενέθλιά της μπροστά στις κάμερες, στο πλατό εκπομπής, με παρουσιαστές να την αντιμετωπίζουν σχεδόν σαν τηλεοπτικό ίνδαλμα, δεν μπορεί παρά να προκαλέσει αποτροπιασμό. Η ίδια, λίγους μήνες αργότερα, παραδέχεται την εμπλοκή της σε εγκλήματα. Και όλοι εμείς, θεατές και δημοσιογράφοι, μένουμε να αναρωτιόμαστε: πού είναι τα όρια;
Τα ΜΜΕ, και ιδίως η τηλεόραση, δεν είναι απλώς ένας ουδέτερος καθρέφτης της κοινωνίας. Είναι κατασκευαστής εικόνων, αφηγήσεων, και τελικά προτύπων. Όταν μια γυναίκα με υπόνοιες βαρύτατων πράξεων αντιμετωπίζεται ως τηλεοπτική «φιγούρα», γίνεται συμπαθής, ακόμα και αγαπητή, χωρίς καν να έχει αποκατασταθεί η αλήθεια, τότε κάτι έχει πάει στραβά όχι μόνο στη δημοσιογραφία αλλά και στην ηθική.
Το κοινό δεν είναι αφελές. Είναι όμως συχνά ανυποψίαστο. Οι εικόνες και οι λέξεις διαμορφώνουν κρίση, κατευθύνουν την κοινωνική σκέψη. Και όταν κάποιοι δημοσιογράφοι εγκαταλείπουν τον ρόλο της υπεύθυνης ενημέρωσης και παραδίνονται στον εντυπωσιασμό, τότε δεν έχουμε ενημέρωση, έχουμε ψυχαγωγία με θύματα.
Το ζήτημα δεν είναι μόνο ηθικό. Είναι βαθιά ανθρώπινο. Ποια μηνύματα μεταφέρονται όταν ένα πρόσωπο με βαρύ κατηγορητήριο παρουσιάζεται με «αδικημένο αδύναμο πρόσωπο» μόνο και μόνο για να γεμίσουν τα δεκάλεπτα μιας εκπομπής; Όταν το στούντιο γίνεται χώρος «εξιλέωσης», χωρίς δικαστική κρίση, χωρίς έρευνα, μόνο με δραματική μουσική και συναισθηματικούς μονολόγους;
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που προβάλλονται για μήνες ως θύματα ή «παρεξηγημένοι» μόνο και μόνο επειδή τροφοδοτούν το σενάριο της ημέρας. Και όταν έρθει η αλήθεια -όταν αποκαλυφθεί πως πρόκειται για δράστες, ψεύτες ή χειραγωγούς- το κοινό έχει ήδη διαμορφώσει συναισθηματικό δεσμό και η πραγματικότητα μοιάζει… ξένη.
Η υπόθεση Μουρτζούκου δεν είναι μοναδική. Είναι, όμως, ενδεικτική του τρόπου με τον οποίο η εμπορική τηλεόραση έχει αντικαταστήσει τη δημοσιογραφία με την «τηλεπραγματικότητα». Το ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι: Θέλουμε τηλεόραση που μας προκαλεί να σκεφτούμε ή που μας «χαϊδεύει» με δραματοποιημένα αφηγήματα; Θέλουμε δημοσιογράφους ή παρουσιαστές-ηθοποιούς;
Ο ρόλος της τηλεόρασης σε μια δημοκρατία είναι βαρύς. Δεν είναι να διασκεδάζει, αλλά να ενημερώνει, να ελέγχει, να φωτίζει. Όταν αποτυγχάνει σ’ αυτό, δεν είναι απλώς μέρος του προβλήματος. Είναι το πρόβλημα.
*Ο Μητροπολίτης Σιγκαπούρης και Νοτίου Ασίας Κωνσταντίνος είναι Έλληνας Θεολόγος και Επίσκοπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.
Εφημερίδα Απογευματινή
