Ο Κανονισµός για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA) συνιστά µία από τις πιο φιλόδοξες ρυθµιστικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την αναδιαµόρφωση του ψηφιακού τοπίου, µε βασικό στόχο την προστασία των θεµελιωδών δικαιωµάτων των παιδιών στον ψηφιακό κόσµο. Ανάµεσα στις προβλέψεις του, ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην υποχρέωση των πλατφορµών για τη δηµιουργία ενός ασφαλέστερου περιβάλλοντος για τους ανήλικους: µέσω αξιόπιστων µηχανισµών επαλήθευσης ηλικίας, περιορισµού των εθιστικών τεχνικών σχεδίασης, αποκλεισµού πρόσβασης σε ακατάλληλο περιεχόµενο, καταπολέµησης της παραπληροφόρησης και αποτροπής της στοχευµένης διαφήµισης µε βάση το προφίλ χρήσης.
Παρά ταύτα, µια πρόσφατη, πανελλαδική έρευνα σε 2.500 µαθητές ηλικίας 10 έως 18 ετών από το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς ∆ιαδικτύου (www.saferinternet4kids. gr) ανέδειξε κρίσιµες ελλείψεις στην εφαρµογή του νόµου για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Η αποτελεσµατικότητα του DSA εξαρτάται άµεσα από τη συµµόρφωση των πλατφορµών. Κι εδώ εντοπίζεται η βασική πρόκληση: οι περισσότερες πλατφόρµες συνεχίζουν να λειτουργούν µε επίκεντρο το εµπορικό όφελος, καθυστερώντας την εφαρµογή ουσιαστικών µέτρων και συχνά µεταθέτοντας την ευθύνη στους γονείς ή στους ίδιους τους ανήλικους χρήστες.
Αν και τα εκπαιδευτικά προγράµµατα, η ενίσχυση της γονικής επαγρύπνησης, αλλά και τα εργαλεία γονικού ελέγχου είναι απαραίτητα, δεν επαρκούν για να διασφαλίσουν ένα ασφαλές ψηφιακό περιβάλλον. Οι ψηφιακές πλατφόρµες οφείλουν να αναλάβουν την κύρια ευθύνη για τον σχεδιασµό και την παροχή υπηρεσιών που είναι ασφαλείς για τα παιδιά. Η µετατόπιση του βάρους στους γονείς ή τους εκπαιδευτικούς, που ήδη αντιµετωπίζουν πολλαπλές προκλήσεις, δεν είναι ούτε βιώσιµη ούτε ηθικά αποδεκτή πρακτική.
Θα πρέπει άµεσα οι πλατφόρµες να λάβουν µέτρα ώστε:
Να αποµακρύνουν εθιστικές τεχνικές σχεδίασης (persuasive design), που κρατούν τα παιδιά καθηλωµένα στις οθόνες.
Να σταµατήσουν την εµπορική στόχευση ανηλίκων µέσω active profiling και διαφηµιστικών αλγορίθµων, βασισµένων στην καταγραφή των συνηθειών των νεαρών χρηστών.
Να εφαρµόσουν αποτελεσµατικούς µηχανισµούς ηλικιακής επαλήθευσης, όπως προωθεί και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή µέσα από σχετική πρωτοβουλία, ώστε να απαγορεύεται πραγµατικά η δηµιουργία λογαριασµού από παιδιά κάτω των 13 ετών. Ηλικία η οποία για την Ελλάδα είναι βάσει νόµου τα 15 έτη.
Ο DSA προβλέπει την επιβολή σηµαντικών κυρώσεων και προστίµων σε περιπτώσεις µη συµµόρφωσης. Οµως, η φιλοδοξία του νόµου δεν περιορίζεται στην τιµωρία. Στοχεύει στη διαµόρφωση ενός ψηφιακού περιβάλλοντος όπου τα δικαιώµατα των παιδιών προηγούνται της εµπορικής στρατηγικής. Γι’ αυτό και η προτροπή προς τις πλατφόρµες είναι σαφής: να αναλάβουν ενεργό ρόλο και να εφαρµόσουν άµεσα τις καλές πρακτικές, προτού αναγκαστούν να το κάνουν διά της νοµοθετικής επιβολής.
Στο πλαίσιο αυτό, η φωνή των ίδιων των παιδιών έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Οι νέοι ζητούν έναν ψηφιακό κόσµο πιο δίκαιο, πιο ασφαλή και περισσότερο προσανατολισµένο στον άνθρωπο, όχι στους αλγόριθµους και τα κέρδη. Μέσα από την έρευνα καθίσταται σαφές πως η νέα γενιά δεν είναι αδιάφορη ούτε παθητική. Κατανοεί τις ψηφιακές προκλήσεις και απαιτεί λογοδοσία, διαφάνεια και σεβασµό. Ηρθε η ώρα να την ακούσουµε, όχι µόνο ως χρήστες, αλλά ως συµµέτοχοι στη διαµόρφωση της ψηφιακής πολιτικής του αύριο. Η υλοποίηση του DSA δεν είναι τεχνική υπόθεση. Είναι ζήτηµα δηµοκρατίας, δικαιοσύνης και παιδικής προστασίας.
Παρασκευή Φραγκοπούλου / Κυριακάτικη Απογευματινή
