Η ραγδαία αύξηση του καρκίνου του παγκρέατος αποτελεί σήμερα μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης ογκολογίας. Σύμφωνα με επιστημονικές προβλέψεις, αυτή η επιθετική μορφή νεοπλασίας θα καταστεί η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στις δυτικές χώρες μέχρι το 2030. Η ύπουλη φύση της νόσου και οι δυσκολίες στην έγκαιρη ανίχνευση καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για βελτιωμένες διαγνωστικές προσεγγίσεις.
Τα επιδημιολογικά δεδομένα των τελευταίων δεκαετιών καταγράφουν μια συνεχή αυξητική πορεία στη συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του παγκρέατος. Όπως επισημαίνει ο Γρηγόρης Τσιώτος, επίκουρος καθηγητής Χειρουργικής στη Mayo Clinic και ιδρυτής του Ελληνικού Ινστιτούτου Παγκρέατος, η νόσος επεκτείνεται πλέον και σε νεότερες ηλικιακές ομάδες.
Παρά την εντατική ερευνητική δραστηριότητα, οι ακριβείς αιτίες αυτής της αύξησης παραμένουν ασαφείς. Οι επιστήμονες διερευνούν διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των διατροφικών συνηθειών και του σύγχρονου τρόπου ζωής, χωρίς ωστόσο να έχουν καταλήξει σε οριστικά συμπεράσματα.
Διαγνωστικές προκλήσεις στην Ελλάδα
Η κατάσταση στη χώρα μας παρουσιάζει ιδιαίτερες προκλήσεις όσον αφορά την έγκαιρη διάγνωση. Σύμφωνα με τον κ. Τσιώτο, η Ελλάδα υστερεί σημαντικά στον τομέα της πρώιμης ανίχνευσης της νόσου. Αυτή η καθυστέρηση επιβεβαιώθηκε και από τα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Ήπατος Παγκρέατος τον Ιούνιο.
Η ανάλυση 871 ασθενών αποκάλυψε ότι η διάγνωση καθυστερεί κατά μέσο όρο έξι μήνες από την πρώτη εκδήλωση των συμπτωμάτων. Αυτή η χρονική καθυστέρηση μπορεί να αποβεί κρίσιμη για την πρόγνωση και τις θεραπευτικές επιλογές των ασθενών.
Νέες τεχνολογίες και μελλοντικές προοπτικές
Παρά τις προκλήσεις, οι εξελίξεις στον τομέα της διάγνωσης και θεραπείας προσφέρουν αισιοδοξία. Η επιστημονική έρευνα προχωρά με ταχείς ρυθμούς, ανοίγοντας νέους δρόμους για πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις.
Ιδιαίτερα ενθαρρυντικός είναι ο ρόλος που αναμένεται να διαδραματίσει η Τεχνητή Νοημοσύνη στη βελτίωση της διαγνωστικής ακρίβειας. Σύμφωνα με τον κ. Τσιώτο, αυτή η τεχνολογία θα εδραιωθεί και θα επεκταθεί, συμβάλλοντας στην πιο ακριβή και έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος.
Οι προοπτικές για τους ασθενείς βελτιώνονται σταδιακά, καθώς οι νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις και οι βελτιωμένες διαγνωστικές μέθοδοι προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες αντιμετώπισης αυτής της σύνθετης νόσου.
Ακολουθεί η συνέντευξη του Γρηγόρη Τσιώτου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τη δημοσιογράφο Έφη Φουσέκη
Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι ένας δύσκολος καρκίνος. Ποια είναι τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται σήμερα για να χαρακτηριστεί ένας όγκος του παγκρέατος ως «εγχειρήσιμος» ή «ανεγχείρητος»; Πόσο έχουν αλλάξει τα όρια αυτά τα τελευταία χρόνια;
Τα δύο κριτήρια είναι η ύπαρξη μεταστάσεων και η εμπλοκή στον καρκίνο των μεγάλων, κρίσιμων αγγείων γύρω και μέσα στο πάγκρεας. Σε ό,τι αφορά τις μεταστάσεις, οι ασθενείς αυτοί δεν χειρουργούνται. Σε ό,τι αφορά όμως την εμπλοκή των αγγείων, η πρόοδος είναι πάρα πολύ σημαντική και βασίζεται στην ικανότητα κάποιων, πολύ λίγων, χειρουργικών ομάδων παγκοσμίως να αφαιρούν τον καρκίνο μαζί με τα εμπλεκόμενα αγγεία. Αυτοί οι όγκοι θεωρούνται ακόμα και σήμερα ως ανεγχείρητοι, εκτός εάν ο χειρουργός μπορέσει να αφαιρέσει και τα εμπλεκόμενα αγγεία. Έτσι ακριβώς μετατρέπεται αυτό θεωρείται ανεγχείρητο σε εγχειρήσιμο. Πρόκειται για πολύ δύσκολες τεχνικά εγχειρήσεις που είναι πολύ επικίνδυνες εάν η χειρουργική ομάδα δεν έχει αποδεδειγμένη, μακρά εμπειρία με τέτοια ακριβώς περιστατικά. Οι εγχειρήσεις αυτές υπερβαίνουν κατά πολύ την δυσκολία της συνηθισμένης παγκρεατεκτομής, που είναι ήδη από μόνη της, από τις πιο δύσκολες εγχειρήσεις. Αυτός ακριβώς είναι άλλωστε ο λόγος που αυτές οι εγχειρήσεις παγκοσμίως γίνονται από πολύ επιλεγμένες ομάδες. Η ομάδα μας διενεργεί αυτά τα χειρουργεία από το 2012 και έχουμε υπερβεί πλέον τα 100, με τετραπλασιασμό του μέσου όρου επιβίωσης, όπως έχουμε επανειλημμένως δημοσιεύσει σε αμερικανικά και ευρωπαϊκά επιστημονικά περιοδικά.
Ποια τα νεότερα δεδομένα για τον καρκίνο του παγκρέατος που ανακοινώθηκαν στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Ήπατος-Παγκρέατος;
Ο βασικότερος άξονας ήταν η αύξηση της εγχειρησιμότητας. Η αύξηση δηλαδή της μετατροπής των θεωρούμενων ως ανεγχείρητων όγκων που μετατρέπονται σε εγχειρήσιμους με αφαίρεση των εμπλεκόμενων αγγείων (πυλαίας φλέβας, μεγάλων αρτηριών). Όσοι χειρουργοί δουλεύουμε εντατικά σε αυτόν τον τομέα, ανταλλάξαμε εμπειρίες για τις διάφορες τεχνικές αφαίρεσης και αντικατάστασης των εμπλεκόμενων αγγείων, ώστε να αυξηθεί ακόμη περισσότερο η εγχειρησιμότητα.
Μεγάλη έκταση δόθηκε στην βέλτιστη αξιολόγηση και παρακολούθηση των παγκρεατικών κύστεων, ώστε αφ’ ενός να βρίσκονται επακριβώς εκείνες που θα μετεξελιχθούν σε καρκίνο παγκρέατος, να χειρουργηθούν νωρίς και να σωθεί η ζωή του ασθενή, ενώ αφ’ ετέρου να μην χειρουργούνται ασθενείς με καλοήθεις κύστεις που δεν χρειάζονται εγχείρηση.
Ο ακριβής ρόλος της ρομποτικής χειρουργικής στο πάγκρεας: Η ομιλία του Mark Besselink, προέδρου του European Hepato-Pancreato-Biliary Association και Καθηγητή Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Amsterdam, ήταν σύγχρονη, ισορροπημένη και σοφή διότι εμπεριείχε τα συγκριτικά αποτελέσματα όλων των σχετικών κλινικών μελετών από όλο τον κόσμο. Απέδειξε ότι η ρομποτική αφαίρεση του σώματος και της ουράς του παγκρέατος (περιφερική παγκρεατεκτομή) είναι χειρουργικά και ογκολογικά ασφαλής και είναι καλό να εφαρμόζεται. Αντιθέτως όμως, η αφαίρεση της κεφαλής του παγκρέατος (εγχείρηση Whipple) δεν έχει δείξει αντίστοιχα πλεονεκτήματα και δεν πρέπει να γίνεται γιατί είναι επικίνδυνη για τον ασθενή, τόσο για τις επιπλοκές της, όσο και για ογκολογικούς λόγους, με εξαίρεση μόνο τις χειρουργικές ομάδες που διενεργούν περισσότερες από 100 Whipple κάθε χρόνο, οι οποίες όμως είναι ελάχιστες παγκοσμίως.
Ο αυξανόμενος ρόλος της Τεχνητής Νοημοσύνης στην ακριβέστερη διάγνωση αξονικών και μαγνητικών τομογραφιών σε παγκρεατικές νόσους
Πόσο κοντά είμαστε σε μια καθημερινή κλινική χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) έχει ήδη αρχίσει να χρησιμοποιείται αλλά ακόμα η θέση της δεν είναι θεμελιωμένη. Όμως, ήδη ερευνάται εντατικά ο ρόλος της στην ακριβέστερη διάγνωση αξονικών και μαγνητικών τομογραφιών σε παγκρεατικές νόσους, όπως οι παγκρεατικές κύστεις και τα νευροενδοκρινικά νεοπλάσματα. Στα νοσήματα αυτά, τα διαγνωστικά κριτήρια είναι πάρα πολλά και σύνθετα και συχνά υπερβαίνουν την αναλυτική δυνατότητα του ανθρώπινου μυαλού. Φαίνεται ότι ο ρόλος της θα θεμελιωθεί και θα εξαπλωθεί.
Η Ελλάδα σε ποιο στάδιο βρίσκεται σχετικά με τη διάγνωση και θεραπεία του συγκεκριμένου καρκίνου;
Υπολειπόμαστε πάρα πολύ στην πιο πρώιμη διάγνωση. Συμπτώματα όπως επίμονος πόνος στην κοιλιά, ή στην μέση που δεν περνάει με τα συνήθη μέσα μπορεί να οφείλεται σε καρκίνο παγκρέατος. Η ξαφνική εμφάνιση Διαβήτη παρ’ ό,τι δεν έχει αυξηθεί το βάρος του ασθενή, μπορεί επίσης να οφείλεται σε καρκίνο παγκρέατος. Όπως χαρακτηριστικά ανακοινώσαμε τον Ιούνιο στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Ήπατος-Παγκρέατος, σε 871 ασθενείς μας με καρκίνο παγκρέατος, η διάγνωση έγινε 6 μήνες αργότερα από την εμφάνιση αυτών ακριβώς των συμπτωμάτων. Πρέπει λοιπόν οι γενικοί ιατροί, οι παθολόγοι να ευαισθητοποιηθούν σε αυτά τα ύπουλα συμπτώματα. Εάν ο ιατρός της πρωτοβάθμιας φροντίδας σκεφτεί αυτήν την περίπτωση, τότε η διάγνωση θα γίνει πολύ νωρίτερα, σε λιγότερο προχωρημένο στάδιο, οπότε και με καλύτερη πρόγνωση.
Υπάρχουν συμβουλές πρόληψης;
Ο καρκίνος παγκρέατος μπορεί να προληφθεί μόνον όταν έχουν διαγνωστεί κύστεις παγκρέατος οι οποίες αναλύθηκαν πλήρως και αποδείχθηκε να είναι προκαρκινικές, οπότε με την αφαίρεσή τους, προλαμβάνεται η εξέλιξη σε καρκίνο και σώζεται η ζωή του ασθενή. Ρεαλιστικά όμως, αυτό που θα μπορούσε να γίνει είναι η διάγνωση σε πρωιμότερο στάδιο, πριν δηλαδή ο καρκίνος προχωρήσει. Αυτό είναι εφικτό με την αξιολόγηση κάποιων «ύπουλων» συμπτωμάτων, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
