Πρόστιμα και μάλιστα πολύ βαριά, τα οποία εξοφλούνται από τους φορολογούμενους, πληρώνει η Ελλάδα για τη μη ορθή διαχείριση των απορριμμάτων. Παράλληλα, ενώ αναμένονται ακόμη μεγαλύτερα πρόστιμα, η «Απογευματινή» ξεκίνησε μια τεκμηριωμένη και αναλυτική δημοσιογραφική έρευνα για την ανακύκλωση στην Ελλάδα.
Στόχος της έρευνας είναι να εντοπιστούν τα αίτια που η χώρα μας δεν ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επίτευξη των ποσοτικών στόχων ανακύκλωσης. Κάτι που έχει ως συνέπεια τη λήψη προειδοποιητικής επιστολής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά. Τρεις Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ), που είναι αρμόδιοι για τη διαχείριση των αποβλήτων ανά περιφέρεια, αξιοποίησαν τους πόρους της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου του Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) για τη δημιουργία υποδομών ανακύκλωσης. Για τον σκοπό αυτόν υπέγραψαν, όπως ορίζει το σχετικό θεσμικό πλαίσιο, προγραμματικές συμβάσεις με τους δήμους που αποτελούν τα μέλη τους. Αρχικά, το έτος 2020, ο Ενιαίος Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Αττικής (ΕΔΣΝΑ) επέλεξε δέκα (10) διαφορετικές τεχνολογίες ανακύκλωσης και προέβη σε αντίστοιχους δέκα διαγωνισμούς για τις ακόλουθες τεχνολογίες:
- ΟΜΑΔΑ Α «Προμήθεια κεντρικής ψηφιακής πλατφόρμας τηλεδιαχείρισης προγραμμάτων ανακύκλωσης – ευαισθητοποίησης – επιβράβευσης με περιφερειακές κονσόλες διαχείρισης Γωνιών Ανακύκλωσης και συστημάτων επιφανειακών και υπογειοποιημένων κάδων»,
- ΟΜΑΔΑ Β «Προμήθεια επιφανειακών Γωνιών Ανακύκλωσης 6, 8 και 10 ρευμάτων με ενσωματωμένη κονσόλα αναγνώρισης – ζύγισης – καταγραφής»,
- ΟΜΑΔΑ Γ «Προμήθεια και εγκατάσταση συστημάτων υπόγειας και ημιυπόγειας αποθήκευσης για τη δημιουργία Γωνιών Ανακύκλωσης 4, 5 και 6 ρευμάτων με ενσωματωμένη κονσόλα αναγνώρισης – ζύγισης – καταγραφής»,
- ΟΜΑΔΑ Δ «Προμήθεια και εγκατάσταση συστημάτων υπόγειας αποθήκευσης με σύστημα ανύψωσης για τη δημιουργία Γωνιών Ανακύκλωσης»,
- ΟΜΑΔΑ Ε «Προμήθεια και εγκατάσταση Πολυκέντρων Ανακύκλωσης με ενσωματωμένη κονσόλα αναγνώρισης – ζύγισης – καταγραφής»,
- ΟΜΑΔΑ ΣΤ «Αυτόνομοι μηχανικοί κομποστοποιητές»,
- ΟΜΑΔΑ Ζ «Προμήθεια κάδων για την επέκταση προγράμματος διαλογής στην πηγή του έντυπου χαρτιού»,
- ΟΜΑΔΑ Η «Κιόσκια ανακύκλωσης»,
- ΟΜΑΔΑ Θ «Έξυπνη νησίδα διακριτής συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων»,
- ΟΜΑΔΑ Ι «Έξυπνος οικίσκος διακριτής συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων», συνολικού προϋπολογισμού 90.119.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ.
Χαρακτηριστικό είναι ότι για τις συγκεκριμένες δέκα τεχνολογίες διενεργήθηκαν αντίστοιχοι δέκα διεθνείς ανοικτοί ηλεκτρονικοί διαγωνισμοί μέσω του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρνικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ) και ακολούθως οι σχετικές συμβάσεις εγκρίθηκαν για υπογραφή από το Ελεγκτικό Συνέδριο.
Από τις συγκεκριμένες δέκα τεχνολογίες ανακύκλωσης, σύμφωνα με τα αποδεικτικά στοιχεία που είναι αναρτημένα στον διαδικτυακό τόπο του ΕΔΣΝΑ (πηγή: https://edsna.gr/statistika και https://help.edsna.gr/projects), τόσο το έτος 2023 όσο και το έτος 2024 συλλεγόμενες ποσότητες ανακυκλούμενων υλικών υπήρξαν και δηλώθηκαν μόνο από τα Πολυκέντρα Ανακύκλωσης. Καμία από τις υπόλοιπες εννιά τεχνολογίες ανακύκλωσης δεν δήλωσε ότι συνέλεξε ούτε ένα κιλό ανακυκλώσιμων υλικών.
Στη συνέχεια, στο τέλος του έτους 2022, ο ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου και ο Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης (ΕΣΔΑΚ) προκήρυξαν σχετικούς διεθνείς ανοικτούς ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς μέσω του ΕΣΗΔΗΣ, για την προμήθεια Πολυκέντρων Ανακύκλωσης, που ήταν η πλέον επιτυχημένη και αποδοτική τεχνολογία ανακύκλωσης, ενώ ακολούθως οι αντίστοιχες συμβάσεις εγκρίθηκαν για υπογραφή από το Ελεγκτικό Συνέδριο.
ΑΝΑΘΕΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ
Σημειώνεται, ότι το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, που ήταν αρμόδιο για τη χρηματοδότηση έργων ανακύκλωσης, ανέθεσε, τον Απρίλιο του 2023, στην κορυφαία εταιρεία Grant Thornton την «Εμπειρογνωμοσύνη για την αποτίμηση της αποδοτικότητας της επένδυσης στη συλλογή δημοτικών ανακυκλώσιμων αποβλήτων μέσω Πολυκέντρων Ανακύκλωσης», ώστε να διαπιστώσει την πλέον αποδοτική μέθοδο ανακύκλωσης.
Η Grant Thornton, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης αναλυτικής μελέτης, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα Πολυκέντρα Ανακύκλωσης είναι η πιο αποδοτική μέθοδος ανακύκλωσης, καθόσον έχει την «καλύτερη σχέση κόστους/οφέλους σε σχέση με άλλες ομοειδείς τεχνολογίες ανακύκλωσης».
Για να προκύψει το εν λόγω συμπέρασμα, η Grant Thornton έλαβε υπόψη και μελέτησε όλα τα δεδομένα που περιέχονται στην «Έκθεση των στοιχείων αξιολόγησης της Πρόσκλησης 4115 του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ» με τίτλο «Δημιουργία Πράσινων Σημείων και δικτύωσή τους, σε όλη τη χώρα πλην Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου» (που περιλαμβάνει προτάσεις για Γωνιές Ανακύκλωσης με χρήση άλλων ομοειδών τεχνολογιών ανακύκλωσης). Σύμφωνα με τα δεδομένα αυτά, προκύπτει ότι η σχέση κόστους-οφέλους των Πολυκέντρων Ανακύκλωσης είναι καλύτερη από όλες τις άλλες ομοειδείς τεχνολογίες ανακύκλωσης της Πρόσκλησης 4115 του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ κατά τουλάχιστον 4,1% (αφού η μέση τιμή του ανηγμένου κόστους των Πολυκέντρων Ανακύκλωσης ανέρχεται σε 795,76 €/τόνο/έτος, ενώ η μέση τιμή του ανηγμένου κόστους των άλλων ομοειδών τεχνολογιών ανακύκλωσης ανέρχεται σε 830 €/τόνο/έτος).
Ειδικότερα, ως τελικό συμπέρασμα η εμπειρογνωμοσύνη της Grant Thornton για λογαριασμό του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων αναφέρει ότι «Με βάση το σύνολο των δεδομένων που έχουν αναλυθεί στην παρούσα μελέτη, προκύπτει η σκοπιμότητα προμήθειας Πολυκέντρων Ανακύκλωσης και δύναται να συστηθεί η αξιοποίηση πόρων τόσο του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ όσο και άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων, που ήδη διαθέτει ή θα διαθέτει η Ελλάδα, για την προμήθεια Γωνιών Ανακύκλωσης με εξοπλισμό Πολυκέντρων Ανακύκλωσης».
(Πηγή: https://www.mindev.gov.gr/wp-content/uploads/2023/04/ΕΥΡΕΙΑ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ-Εμπειρογνωμοσύνη-για-την-αποτίμηση-της-αποδοτικότητας-της-επένδυσης-Πολυκέντρων-Ανακύκλωσης_GRANT-THORNTON.pdf).
ΕΥΛΟΓΕΣ ΑΠΟΡΙΕΣ
Παράλληλα, από τη δημοσιογραφική έρευνα της «Απογευματινής» αναζητείται ο ακριβής ρόλος που έπαιξαν δύο συγκεκριμένα στελέχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα έργα υποδομών ανακύκλωσης στην Ελλάδα που χρηματοδοτήθηκαν μέσω ΕΣΠΑ. Τα εν λόγω δύο στελέχη προκάλεσαν ιδιαίτερες απορίες για ποιον λόγο δεν ασχολήθηκαν με τις εννιά τεχνολογίες ανακύκλωσης που χρηματοδοτήθηκαν από το ΕΣΠΑ και τοποθετήθηκαν από τον ΕΔΣΝΑ αλλά δεν έχουν συλλέξει ούτε έναν τόνο ανακυκλώσιμων υλικών, όπως, πέραν κάθε αμφιβολίας, δηλώνεται στον επίσημο διαδικτυακό τόπο του ΕΔΣΝΑ. Αντίθετα, έδειξαν αποκλειστική προτίμηση στα Πολυκέντρα Ανακύκλωσης, που αποδεικνύεται και με αριθμούς αλλά και με μια απλή επίσκεψη στα σημεία λειτουργίας τους ότι αποτελούν την πλέον αποδοτική μέθοδο ανακύκλωσης. Η ερευνητική δημοσιογραφική ομάδα της «Απογευματινής» εκτιμά ότι σύντομα θα επανέλθει με ονόματα και αποδείξεις, που μπορεί να φτάσουν από τη Δανία και τη Νορβηγία έως την Ελλάδα.
Μάλιστα, τις τελευταίες ημέρες, ξαφνικά, άρχισαν να διακινούνται δημοσιεύματα τα οποία ξαναθυμούνται το αρχικό πόρισμα της Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, που πραγματοποιήθηκε για λογαρισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στους ανωτέρω τρεις ΦΟΔΣΑ για τα Πολυκέντρα Ανακύκλωσης, κατόπιν της εμμονής των συγκεκριμένων στελεχών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το οποίο όμως έχει δημοσιευτεί στις 6.3.2024 με αριθμ. πρωτ. 35547ΕΞ2024ΕΜΠ και είναι γνωστό εδώ και σχεδόν 1,5 έτος.
Πηγές από την ΕΔΕΛ, που μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας στη δημοσιογραφική ομάδα που διενεργεί την έρευνα, τόνισαν ότι τα δύο συγκεκριμένα στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τηλεφωνούσαν και ήταν ιδιαίτερα φορτικά, απαιτώντας να γραφτούν στο αρχικό πόρισμα της ΕΔΕΛ συγκεκριμένα θέματα τα οποία δεν μπορούσαν να τεκμηριωθούν από τον έλεγχο, ενώ ζητούσαν να αποσιωπηθούν έγγραφα που αποδείκνυαν ότι όλοι οι διαγωνισμοί είχαν διενεργηθεί με άψογο τρόπο και με πλήρη νομιμότητα.
«ΝΑ ΑΠOΣΙΩΠΟΙΗΘΟΥΝ»
Αξίζει να αναφερθεί ότι ένα από τα έγγραφα-ντοκουμέντα που ζητήθηκε ουσιαστικά να αποσιωπηθούν και να αποτιμηθούν στο πόρισμα είναι η έγγραφη οικονομική προσφορά που κατέθεσε η δεύτερη συμμετέχουσα εταιρεία στους εν λόγω διεθνείς δημόσιους διαγωνισμούς, η νορβηγική εταιρεία TOMRA SYSTEMS ASA, προς το ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου, την οποία αποκαλύπτουμε σήμερα.
Ειδικότερα, όπως προκύπτει από την υπογεγραμμένη και κατατεθειμένη οικονομική προσφορά της νορβηγικής εταιρείας TOMRA SYSTEMS ASA, η προσφερόμενη τιμή μονάδας είναι 267.800 ευρώ πλέον ΦΠΑ 24% (δηλαδή 332.072 ευρώ) ανά Πολυκέντρο Ανακύκλωσης, δηλαδή είναι ίδιας τάξης μεγέθους με την οικονομική προσφορά της αναδόχου εταιρείας. Βέβαια, η TOMRA SYSTEMS ASA αποκλείστηκε από τους διεθνείς δημοσίους ανοικτούς ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς που συμμετείχε στην Ελλάδα λόγω προβλημάτων που είχε στις εγγυητικές συμμετοχής που προσκόμισε.
Ως συνέπεια με την ουσιαστική αποσιώπιση του εγγράφου ντοκουμέντου, στο αρχικό πόρισμα της ΕΔΕΛ υπήρξε αναφορά στην αξία μιας Γωνιάς Ανακύκλωσης με εντελώς διαφορετικά και εξαιρετικά υποδεέστερα τεχνικά χαρακτηριστικά για να γραφτεί ότι υπάρχουν και φθηνότερες επιλογές. Προφανώς όμως, οποιαδήποτε ελεγκτική υπηρεσία θα πρέπει να συγκρίνει ομοειδή προϊόντα. Αλλιώς, εάν συγκρίνουμε μήλα με πορτοκάλια, θα βγάλουμε αναξιόπιστα συμπεράσματα.
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΛΗΘΕΙΑΣ
Κατόπιν όλων αυτόν η δημοσιογραφική ομάδα της «Απογευματινής» αποκάλυψε μέσω της έρευνας που διεξήγαγε για την ανακύκλωση στην Ελλάδα και παρουσιάζει σήμερα το νέο τελικό πόρισμα της ΕΔΕΛ, το οποίο διενεργήθηκε κατόπιν νεότερης απαίτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πιθανότατα γιατί είχαν φτάσει στα αυτιά (ίσως και στα μάτια) των αρμοδίων ελεγκτικών μηχανισμών της Επιτροπής ο βίος και η πολιτεία για το εν λόγω θέμα των δύο συγκεκριμένων στελεχών. Να τονίσουμε ότι είναι ιδιαίτερα ασυνήθης πρακτική η εντολή των ελεγκτικών Αρχών της Επιτροπής για νεότερο επιβεβαιωτικό έλεγχο σε πορίσματα της ΕΔΕΛ.
Στο νεότερο πόρισμα της ΕΔΕΛ το οποίο κοινοποιήθηκε με το αριθμ. πρωτ. 133315ΕΞ2025ΕΜΠ/25.7.2025 έγγραφο αποκαθίσταται πλήρως η τάξη και η αλήθεια όσον αφορά στα συμπεράσματα που αφορούν στον εξοπλισμό των Πολυκέντρων Ανακύκλωσης και στην ακολουθούμενη διαδικασία της προμήθειας από τους τρεις ΦΟΔΣΑ.
Όπως επιβεβαιώνεται και από τα σχετικά έγγραφα των ΦΟΔΣΑ για το εν λόγω τελικό πόρισμα της ΕΔΕΛ:
«Α. Είναι πολύ σημαντικό που στο νεότερο επικαιροποιημένο πόρισμα της ΕΔΕΛ το αρχικό εύρημα 2 της από 6.3.3024 αρχικής Έκθεσης Οριστικών Αποτελεσμάτων Έκτακτου Ελέγχου του αριθμ. 1723231001 & 172323103 έκτακτου ελέγχου της ΕΔΕΛ (εφεξής Αρχική Έκθεση Ελέγχου) που σχετιζόταν με το θέμα “Μη τεκμηρίωση από την αναθέτουσα αρχή ΕΔΣΝΑ του εύλογου της εκτιμώμενης αξίας (π/υ) της σύμβασης. Μη επαρκής τεκμηρίωση από τις αναθέτουσες αρχές ΦΟΔΣΑ Π. Πελοποννήσου και ΕΣΔΑΚ, καθώς και την ΕΥΔ του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ του εύλογου της εκτιμώμενης αξίας (π/υ) έκαστης των δύο αντίστοιχων συμβάσεων” δεν υφίσταται πλέον ως εύρημα. Στην κατεύθυνση αυτή συνηγορεί η σχετική νομολογία του ΔΕΕ.»
«Β. Είναι πολύ σημαντικό που στο νεότερο επικαιροποιημένο πόρισμα της ΕΔΕΛ το αρχικό εύρημα 3 της από 6.3.3024 αρχικής Έκθεσης Οριστικών Αποτελεσμάτων Έκτακτου Ελέγχου του αριθμ. 1723231001 & 172323103 έκτακτου ελέγχου της ΕΔΕΛ (εφεξής Αρχική Έκθεση Ελέγχου) που σχετιζόταν με το θέμα “Ο προσδιορισμός των τεχνικών προδιαγραφών δεν διασφάλισε την ισότιμη πρόσβαση όλων των υποψηφίων και τη μη δημιουργία εμποδίων στην ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού” δεν υφίσταται πλέον ως εύρημα, ενώ απλώς αναφέρονται παρατηρήσεις για τρία νέα κριτήρια ελέγχου, που η Ομάδα Ελέγχου του νεότερου επικαιροποιημένου πορίσματος της ΕΔΕΛ (στο εξής θα την αναφέρουμε ως “ΟΕ”) αναγνωρίζει ότι “δεν κρίνονται ουσιώδεις”. Στην κατεύθυνση αυτή συνηγορεί η σχετική νομολογία του ΔΕΕ.»
Η δημοσιογραφική ομάδα της εφημερίδας θα συνεχίσει την έρευνα για την ανακύκλωση στη χώρα, τις συνθήκες ανταγωνισμού στην ελληνική αγορά, ενώ θα διερευνηθεί περισσότερο τόσο ο ρόλος των δύο στελεχών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη συγκεκριμένη υπόθεση με την ΕΔΕΛ όσο και η εταιρεία TOMRA, ώστε να γίνουν ευρέως γνωστά στο ελληνικό κοινό τα έργα και οι δράσεις τους, που σίγουρα θα απασχολήσουν και άλλες Αρχές.
Εφημερίδα Απογευματινή
