Με αφορμή την εκδήλωση πυρκαγιών σε διάφορες περιοχές της χώρας, το Υπουργείο Υγείας, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, εξέδωσε οδηγίες για την προστασία της Δημόσιας Υγείας κατά τη φάση αποκατάστασης των ζημιών. Η εγκύκλιος περιλαμβάνει τέσσερα βασικά βήματα και επισημάνει επιπλέον μέτρα που αφορούν την ποιότητα νερού, την προστασία από τον καπνό, την ασφάλεια των τροφίμων, τη διαχείριση επικίνδυνων υλικών και την προστασία των κατοίκων κατά την επιστροφή τους στα σπίτια.
Βήμα 1: Φροντίδα εαυτού και οικογένειας
Μετά από μια καταστροφή, όπως μια πυρκαγιά, οι άνθρωποι μπορεί να βιώσουν σοβαρές σωματικές και ψυχολογικές αντιδράσεις. Είναι σημαντικό να φροντίσουν τόσο τον εαυτό τους όσο και τα μέλη της οικογένειάς τους, ιδίως τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες. Τα παιδιά, ειδικά, έχουν ανάγκη από υποστήριξη και παρακολούθηση της συμπεριφοράς και των συναισθηματικών τους αντιδράσεων.
Βήμα 2: Επιστροφή στο σπίτι
Όταν οι αρμόδιες αρχές κρίνουν ότι είναι ασφαλές να επιστρέψει κανείς στο σπίτι του, απαιτείται προσοχή και σωστή προετοιμασία. Η προσέγγιση του σπιτιού πρέπει να γίνει με επιφυλακτικότητα, ώστε να διαπιστωθούν τυχόν ζημιές ή κίνδυνοι. Ελέγχονται τα ηλεκτρικά, η ύδρευση, η αποχέτευση και ενδεχόμενη παρουσία μικρών ζώων που αναζητούν καταφύγιο. Αν εντοπιστεί στάσιμο νερό, είναι απαραίτητη η απολύμανσή του με χλωρίνη, με επανάληψη κάθε 4-5 ημέρες όσο το νερό παραμένει.
Βήμα 3: Τρόφιμα, νερό και φάρμακα
Τα τρόφιμα που έχουν εκτεθεί σε υψηλές θερμοκρασίες, καπνό ή έχουν παραμείνει στο ψυγείο μετά από διακοπή ρεύματος, δεν θεωρούνται ασφαλή και πρέπει να απορρίπτονται. Το ίδιο ισχύει για τρόφιμα που έχουν αλλοιωθεί, κονσέρβες που είναι φουσκωμένες ή σκουριασμένες και γυάλινα βάζα που πιθανώς έχουν σπάσει. Όσον αφορά το νερό, δεν πρέπει να καταναλώνεται μέχρι να υπάρξει επίσημη επιβεβαίωση από τις αρχές για την καταλληλότητά του. Μέχρι τότε, συνιστάται η κατανάλωση μόνο εμφιαλωμένου νερού. Τα φάρμακα που έχουν εκτεθεί σε καπνό, νερό ή θερμότητα ενδέχεται να έχουν αλλοιωθεί και απαιτείται επικοινωνία με γιατρό ή φαρμακοποιό. Η απόρριψή τους πρέπει να γίνεται μόνο στους ειδικούς κάδους των φαρμακείων.
Βήμα 4: Καθαρισμός μετά από πυρκαγιά
Κατά τον καθαρισμό, είναι απαραίτητη η χρήση προστατευτικού εξοπλισμού, όπως γάντια, μάσκες, γυαλιά και κλειστά παπούτσια. Οι χώροι πρέπει να αερίζονται επαρκώς, ενώ τα παιδιά και τα κατοικίδια πρέπει να απομακρύνονται κατά τη διάρκεια των εργασιών. Η αιθάλη και η στάχτη μπορεί να παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, απαιτώντας επαναλαμβανόμενο καθαρισμό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξύδι σε μικρά πιάτα για να απορροφήσει τις οσμές.
Οι επιφάνειες καθαρίζονται πρώτα με υγρό και μετά με στεγνό πανί, τα φίλτρα των συστημάτων κλιματισμού πρέπει να αντικαθίστανται και οι πόρτες εσωτερικά να σφραγίζονται για να περιοριστεί η εξάπλωση της στάχτης. Οι τοίχοι πλένονται με νερό και σαπούνι, ενώ στρώματα και μαξιλάρια κατά κανόνα αντικαθίστανται. Αν χρησιμοποιηθούν προσωρινά, πρέπει να αεριστούν καλά και να καλυφθούν με πλαστικό. Επικίνδυνα υλικά που έχουν εκτεθεί σε νερό, όπως διαλύτες και χημικά, πρέπει να απορρίπτονται με μεγάλη προσοχή.
Ποιότητα νερού και έλεγχος του δικτύου ύδρευσης
Κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς, το δίκτυο ύδρευσης μπορεί να υποστεί μηχανικές βλάβες και να εισέλθουν σε αυτό ξένες ύλες που υποβαθμίζουν την ποιότητα του νερού. Ο υγειονομικός έλεγχος πρέπει να γίνει άμεσα, περιλαμβάνοντας τις γεωτρήσεις, τις δεξαμενές και τα σημεία του δικτύου διανομής. Σε περίπτωση βλάβης ή υπέρβασης των ποιοτικών παραμέτρων του νερού, η υδροδότηση διακόπτεται προσωρινά, με παράλληλη ενημέρωση των πολιτών και διανομή ασφαλούς νερού με βυτία ή εμφιαλωμένα.
Απαιτείται υπερχλωρίωση του δικτύου με διάλυμα υψηλής συγκέντρωσης χλωρίου και λεπτομερής εργαστηριακός έλεγχος. Εφόσον αναφερθούν κρούσματα γαστρεντερίτιδας, αυτά πρέπει να διερευνηθούν για ενδεχόμενη σύνδεση με το δίκτυο ύδρευσης. Ακόμη και μετά την αποκατάσταση, απαιτείται διαρκής επιτήρηση και συχνός έλεγχος του νερού, ιδιαίτερα για το υπολειμματικό χλώριο και άλλες κρίσιμες παραμέτρους.
Προστασία από καπνό και αιωρούμενα σωματίδια
Η ποιότητα του αέρα μετά από πυρκαγιά είναι σοβαρά επιβαρυμένη λόγω του καπνού και των αιωρούμενων σωματιδίων. Εφόσον οι συγκεντρώσεις ΑΣ10 υπερβαίνουν τα 150 μg/m³, συνιστάται στο γενικό πληθυσμό η αποφυγή σωματικής άσκησης και η παραμονή σε εσωτερικούς χώρους με πόρτες και παράθυρα κλειστά. Άτομα που αισθάνονται δυσφορία πρέπει να ζητήσουν άμεσα ιατρική βοήθεια. Οι ευπαθείς ομάδες, όπως άτομα με αναπνευστικά ή καρδιολογικά προβλήματα, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι, πρέπει να αποφεύγουν τελείως την έκθεση σε εξωτερικούς χώρους.
Ασφάλεια τροφίμων και διατροφή των πληγέντων
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στα τρόφιμα που προσφέρονται στους πληγέντες από οργανώσεις, φορείς ή επιχειρήσεις. Η ασφάλεια των τροφίμων καθ’ όλη τη διαδικασία από την παραγωγή έως τη διανομή είναι κρίσιμη για την αποφυγή τροφιμογενών λοιμώξεων. Τα τρόφιμα πρέπει να διατηρούνται στις κατάλληλες συνθήκες ψύξης και να απορρίπτονται εάν υπάρχουν ενδείξεις αλλοίωσης στην οσμή, τη γεύση, το χρώμα ή την υφή τους. Τα γεύματα πρέπει να καταναλώνονται αμέσως μετά την παρασκευή τους. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για ευαλλοίωτα τρόφιμα, όπως γαλακτοκομικά και σάντουιτς, τα οποία πρέπει να συντηρούνται αυστηρά στο ψυγείο. Τα φρούτα και λαχανικά πρέπει να πλένονται καλά, και όλες οι κονσέρβες με φθορές να απορρίπτονται άμεσα.
Διαχείριση επικίνδυνων υλικών και αμιάντου
Κατά την αποκατάσταση ζημιών σε κατοικίες ή κτήρια, μπορεί να προκύψει πρόβλημα με επικίνδυνα υλικά, ιδιαίτερα τον αμίαντο. Σε κάθε περίπτωση, απαγορεύεται αυστηρά η διαχείριση, συλλογή ή απομάκρυνση υλικών που ενδέχεται να περιέχουν αμίαντο από πολίτες ή μη εξειδικευμένο προσωπικό. Η συλλογή και διαχείρισή τους πρέπει να γίνεται αποκλειστικά από εξειδικευμένες εταιρείες με άδεια διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων, ώστε να προστατευθεί η δημόσια υγεία.
