Η αυτοκτονία, ως αποτέλεσµα ενός σύνθετου πλέγµατος ψυχολογικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, παραµένει µία από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσµίως. Οι έφηβοι, σε µεγαλύτερη συχνότητα, αντιµετωπίζουν ιδιαίτερες ευπάθειες, όπως αναπτυξιακές αλλαγές, κοινωνικές πιέσεις και ψυχικές δυσκολίες, που µπορεί να οδηγήσουν σε αυτοκτονικές σκέψεις και συµπεριφορές, παράµετρος που τους τοποθετεί στο επίκεντρο της σιωπηλής αυτής τραγωδίας.
Αναλυτικά, κάθε χρόνο σχεδόν ένας στους εκατό θανάτους παγκοσµίως συνδέεται µε αυτοκτονία, όπως πρόσφατα ανακοίνωσε ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας (ΠΟΥ).
Η ανησυχία του οργανισµού είναι έντονη, καθώς η πρόοδος στην αντιµετώπιση αυτής της σοβαρής αιτίας θανάτου παραµένει εξαιρετικά περιορισµένη, ειδικά όσον αφορά τους νέους. Μόνο το 2021 καταγράφηκαν περίπου 727.000 θάνατοι από αυτοκτονία, όπως δήλωσε η Ντέβορα Κέστελ, επικεφαλής του τµήµατος Ψυχικής Υγείας του ΠΟΥ.
Εκθεση
Η τελευταία έκθεση του οργανισµού υπογραµµίζει ότι η αυτοκτονία αποτελεί, παγκοσµίως, µία από τις βασικές αιτίες θανάτου ατόµων νεαρής ηλικίας, ανεξαρτήτως κοινωνικοοικονοµικού επιπέδου ή γεωγραφικής περιοχής. Παρά τις διεθνείς προσπάθειες πρόληψης, η µείωση των ποσοστών παραµένει ανεπαρκής για την επίτευξη του στόχου βιώσιµης ανάπτυξης του ΟΗΕ, που επιδιώκει τη µείωση των αυτοκτονιών κατά ένα τρίτο µέχρι το 2030. Η Κέστελ προειδοποιεί ότι, αν συνεχιστεί η σηµερινή τάση, η µείωση θα περιοριστεί µόλις στο 12% µέσα στα επόµενα πέντε χρόνια.
Η στατιστική εικόνα είναι αποκαρδιωτική.
Το 73% των αυτοκτονιών καταγράφονται σε χώρες χαµηλού ή µέσου εισοδήµατος, όπου ζει ο µεγαλύτερος όγκος του παγκόσµιου πληθυσµού. Σε χώρες υψηλού εισοδήµατος τα ποσοστά φαίνονται υψηλότερα, ωστόσο οι ακριβείς συγκρίσεις δεν είναι εφικτές, λόγω αδυναµίας πλήρους καταγραφής των στοιχείων. Ο ΠΟΥ τονίζει ότι η αυτοκτονία συνδέεται συχνά µε ψυχικές διαταραχές, οι οποίες πλήττουν πάνω από 1 δισεκατοµµύριο ανθρώπους σε όλο τον κόσµο, µε τις πιο συχνές να είναι το άγχος και η κατάθλιψη.
Οι νέοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι, αφού η πανδηµία επιδείνωσε τα ψυχικά τους τραύµατα και η πίεση των κοινωνικών µέσων ενισχύει την ψυχολογική επιβάρυνση. Ο επικεφαλής του ΠΟΥ, Τέντρος Αντάνοµ Γκεµπρεγέσους, υπογραµµίζει ότι «ο µετασχηµατισµός των υπηρεσιών ψυχικής υγείας αποτελεί από τις πιο επείγουσες προκλήσεις δηµόσιας υγείας». Η οικονοµική διάσταση των ψυχικών διαταραχών είναι επίσης σηµαντική, µε την κατάθλιψη και το άγχος να κοστίζουν στην παγκόσµια οικονοµία πάνω από 1 τρισ. δολάρια ετησίως, τόσο από άµεσες δαπάνες υγείας όσο και από έµµεσες απώλειες παραγωγικότητας.
Οι ευάλωτοι
Σύµφωνα µε µελέτη που δηµοσιεύθηκε στο PubMed και εξέτασε, κατά τη διάρκεια 13 ετών, τη συχνότητα και τα χαρακτηριστικά των αυτοκτονιών σε παιδιά και έφηβους (ηλικίας κάτω των 19 ετών) στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, οι έφηβοι 15-19 ετών αποτελούν την πιο ευάλωτη οµάδα. Πολλές παιδικές αυτοκτονίες συµβαίνουν χωρίς προηγούµενη ψυχιατρική διάγνωση και συχνά πυροδοτούνται από οξείες οικογενειακές συγκρούσεις. Η πιο συχνή µέθοδος παραµένει ο απαγχονισµός.
Στους εφήβους, οι αυτοκτονίες συχνά σχετίζονται µε ψυχολογικούς στρεσογόνους παράγοντες, χρήση ουσιών και καταθλιπτικά συµπτώµατα. Η δικαστική προσέγγιση, που εξετάζει νεκροψίες, τοξικολογικές αναλύσεις, οικογενειακά ιστορικά και αστυνοµικά ευρήµατα, παρέχει σηµαντικά δεδοµένα για την κατανόηση των συνθηκών γύρω από αυτές τις τραγικές απώλειες.
Σύµφωνα µε στοιχεία της UNICEF, η αυτοκτονία είναι η δεύτερη αιτία θανάτου για νέους 15-19 ετών στην Ευρώπη, µε περίπου 931 θανάτους το 2020, δηλαδή 18 θανάτους ανά εβδοµάδα, και το 70% αυτών αφορούν αγόρια. Τα ποσοστά ποικίλλουν σηµαντικά ανά χώρα: η Λιθουανία καταγράφει 14 ανά 100.000, η Εσθονία 11, ενώ η Νορβηγία, η Φινλανδία και η Ιρλανδία περίπου 8 ανά 100.000. Στα παιδιά κάτω των 15 ετών τα ποσοστά είναι σαφώς χαµηλότερα.
Προστασία
Η Ελλάδα ξεχωρίζει για τα χαµηλά ποσοστά της. Κατά τη δεκαετία 2000-2009 το ποσοστό αυτοκτονιών σε άτοµα 10-24 ετών ήταν 1,3 ανά 100.000, µε τις περισσότερες αυτοκτονίες να σηµειώνονται σε νέους ενήλικους και µεγαλύτερους έφηβους. Το 2020, ενώ ο µέσος όρος στην Ευρώπη ήταν 10,2 ανά 100.000, η Ελλάδα κατέγραψε 3,5-4,0 ανά 100.000, µε τα παιδιά 10-14 ετών να φτάνουν µόλις στο 0,18 ανά 100.000.
Η σταθερή αυτή διαφορά αποδίδεται σε προστατευτικούς γεωγραφικούς και κοινωνικοπολιτισµικούς παράγοντες, όπως το ευνοϊκό κλίµα, οι µικρές αποστάσεις µεταξύ κοινοτήτων, οι ισχυροί οικογενειακοί δεσµοί και η διατήρηση παραδοσιακών τρόπων ζωής.
Ωστόσο, οι πιέσεις που ασκεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής δεν µπορούν να αγνοηθούν.
Η αστικοποίηση, η πίεση των κοινωνικών µέσων, ο διαδικτυακός εκφοβισµός και η εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες για θανατηφόρες µεθόδους δηµιουργούν νέες προκλήσεις. Η δικαστική ανάλυση παραµένει σηµαντική, καθώς προσφέρει δεδοµένα που µπορούν να ενισχύσουν τις πολιτικές πρόληψης και να βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση των τραγικών αυτών θανάτων.
Η σύγκριση µε το παρελθόν δείχνει ότι, παρά τη µείωση των ποσοστών σε ορισµένες χώρες, η αυτοκτονία, µεταξύ των
νέων, παραµένει σοβαρό πρόβληµα δηµόσιας υγείας. Κάθε θάνατος είναι µια σιωπηλή τραγωδία που απαιτεί επείγουσα προσοχή, συλλογική δράση και στοχευµένες πολιτικές πρόληψης, ώστε να µη χαθούν άλλες ζωές νέων που βρίσκονται σε κρίση.
Χρύσα Παλιεράκη- Κυριακάτικη Απογευματινή
