Το Συμβούλιο της Επικρατείας δημοσιοποίησε το σκεπτικό πίσω από την έγκρισή του στο Προεδρικό Διάταγμα για τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (ΝΟΚ), ανοίγοντας τον δρόμο για την επανέκδοση οικοδομικών αδειών που είχαν ακυρωθεί ή εκκρεμούσαν δικαστικά.
Το διάταγμα αφορά κυρίως άδειες που είχαν ακυρωθεί με δικαστικές αποφάσεις, ή είχαν προσβληθεί έως τις 11 Δεκεμβρίου 2024, ημερομηνία που συμπίπτει με τη διαπίστωση αντισυνταγματικότητας από το ΣτΕ.
Όπως ανέφεραν δικαστικοί κύκλοι, η απόφαση «αποκαθιστά την αδικία» για πολίτες και μηχανικούς που είχαν ξεκινήσει νόμιμα οικοδομικές εργασίες, αλλά βρέθηκαν «παγωμένοι» λόγω εκκρεμών προσφυγών.
Περιβαλλοντικός προέλεγχος και νέα διαδικασία
Σύμφωνα με το ΣτΕ, η επανέκδοση των αδειών δεν θα είναι αυτόματη, αλλά θα προϋποθέτει περιβαλλοντικό προέλεγχο ή, εφόσον απαιτείται, στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Το Ε΄ Τμήμα του Δικαστηρίου, που επεξεργάστηκε το Προεδρικό Διάταγμα, προβλέπει ότι η διαδικασία θα γίνεται σε τοπικό επίπεδο, με τη συμμετοχή των αρμόδιων φορέων, ώστε να διασφαλιστεί ότι κάθε έργο πληροί τα περιβαλλοντικά κριτήρια.
Ο μηχανισμός του ΕΣΠΙΑΠ
Κεντρικό ρόλο στο νέο πλαίσιο έχει το Ειδικό Σχέδιο Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ), το οποίο θα χρηματοδοτείται από εισφορές των ενδιαφερόμενων ιδιοκτητών.
Το σύστημα λειτουργεί με βάση τον νόμο 5197/2025 και προβλέπει την επιλογή μέτρων περιβαλλοντικού ισοδυνάμου (όπως δενδροφυτεύσεις, πράσινες υποδομές ή αποκατάσταση χώρων), σε επίπεδο δημοτικής ενότητας ή δήμου για Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Η διαδικασία διαφοροποιείται ανάλογα με το στάδιο των εργασιών — δηλαδή, αν έχει ή όχι ολοκληρωθεί ο φέρων οργανισμός της οικοδομής.
Το σκεπτικό της απόφασης
Το ΣτΕ επανέλαβε νομολογία του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου, σύμφωνα με την οποία ο νομοθέτης μπορεί να επαναρυθμίζει έννομες σχέσεις που έχουν κριθεί δικαστικά, υπό την προϋπόθεση ότι η νέα ρύθμιση έχει γενικό και αφηρημένο χαρακτήρα και δεν αφορά συγκεκριμένη υπόθεση.
Με αυτό το σκεπτικό, το Ε΄ Τμήμα έκρινε ότι το νέο σύστημα είναι συμβατό με το Σύνταγμα, καθώς δεν αποσκοπεί στη «νομιμοποίηση» μεμονωμένων οικοδομών, αλλά στη θέσπιση νέου νομοθετικού πλαισίου με αντικειμενικά και απρόσωπα κριτήρια, όπως η πρόοδος των κατασκευαστικών εργασιών ή ο βαθμός περιβαλλοντικής επιβάρυνσης.
Τι σημαίνει πρακτικά για τους ιδιοκτήτες
Η απόφαση ανοίγει τον δρόμο για επανέκδοση «παγωμένων» αδειών που είχαν προσβληθεί πριν από τις 11.12.2024, συνέχιση οικοδομικών εργασιών που είχαν διακοπεί λόγω δικαστικών εκκρεμοτήτων και προστασία των επενδύσεων που είχαν γίνει καλή τη πίστει, υπό νέους περιβαλλοντικούς όρους.
Η κυβέρνηση αναμένεται να εκδώσει εγκύκλιο εφαρμογής του Προεδρικού Διατάγματος τις επόμενες εβδομάδες, προκειμένου να ενεργοποιηθεί πλήρως το νέο σύστημα.
