Τα στοιχεία της έρευνας ESPAD 2024 καταγράφουν μια ανησυχητικά αυξητική τάση: οι έφηβοι έχουν πιο εύκολη πρόσβαση σε κάνναβη και αλκοόλ, πίνουν υπερβολικά, καπνίζουν – παραδοσιακά ή ηλεκτρονικά τσιγάρα – και περνούν αμέτρητες ώρες μπροστά σε οθόνες, παίζοντας ή «σκρολάροντας» ασταμάτητα.
Δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά, αλλά για μια γενιά που μεγαλώνει μέσα σε πίεση, ανασφάλεια και ανάγκη διαφυγής. Και τα ευρήματα δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού.
Τα δεδομένα αυτά προκύπτουν από την πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD 2024, η οποία πραγματοποιείται σε 37 χώρες σε συνεργασία με τον Οργανισμό της ΕΕ για τα Ναρκωτικά (EUDA). Στην Ελλάδα η έρευνα διενεργείται από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας «Κώστας Στεφανής» (ΕΠΙΨΥ).
Η θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη
Το 2024 η Ελλάδα καταγράφει ποσοστά υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στη χρήση κάνναβης, στην κατανάλωση αλκοόλ, στο κάπνισμα (παραδοσιακό και ηλεκτρονικό) και στην ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια. Μοναδικές εξαιρέσεις αποτελούν η μέθη και ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια, όπου η χώρα κινείται κοντά στον μέσο όρο.
Διαχρονικές τάσεις
Σε σύγκριση με προηγούμενες μετρήσεις, το 2024 καταγράφεται αύξηση στη χρήση παράνομων ουσιών, στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, στο κάπνισμα, στα τυχερά παιχνίδια, στην ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια (ιδίως στα κορίτσια), καθώς και στα προβλήματα που σχετίζονται με την έντονη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Χρήση ουσιών
Ένας στους οκτώ 16χρονους (13%) έχει κάνει χρήση κάποιας παράνομης ουσίας, κυρίως κάνναβης (11%). Το 34% θεωρεί εύκολη την πρόσβαση στην κάνναβη, ενώ το 6,2% δήλωσε χρήση τον τελευταίο μήνα. Σε ηλικία έως 13 ετών έχει δοκιμάσει το 2%. Η συνολική χρήση παράνομων ουσιών αυξήθηκε από 9,4% το 2019 σε 13% το 2024.
Εισπνεόμενες ουσίες
Το 11% έχει χρησιμοποιήσει νωρίτερα κάποια εισπνεόμενη ουσία (κόλλα, σπρέι, βενζίνη). Το ποσοστό αυτό είναι το χαμηλότερο της τελευταίας 12ετίας, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ψυχοδραστικά φάρμακα χωρίς συνταγή
Το 15% των μαθητών έχει κάνει μη ιατρική χρήση συνταγογραφούμενων ψυχοδραστικών φαρμάκων. Το 7,8% έχει λάβει ηρεμιστικά ή υπνωτικά χωρίς συνταγή, ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το 2019 (3,5%). Ένας στους τέσσερις θεωρεί εύκολη την πρόσβαση.
Αλκοόλ
Το 86% έχει καταναλώσει τουλάχιστον μία φορά αλκοόλ, ενώ το 59% ήπιε μέσα στον τελευταίο μήνα. Υπερβολική κατανάλωση (5 ή περισσότερα ποτά σε μία περίσταση) αναφέρει το 37%, ενώ μέθη το 13%. Η συνολική κατανάλωση αλκοόλ παρουσιάζει πτωτική τάση την τελευταία δεκαετία, ωστόσο η υπερβολική κατανάλωση και η μέθη αυξάνονται.
Κάπνισμα
Το 54% έχει καπνίσει παραδοσιακό ή ηλεκτρονικό τσιγάρο και το 36% δήλωσε χρήση τον τελευταίο μήνα. Το 19% καπνίζει καθημερινά. Η χρήση καπνού αυξήθηκε σημαντικά σε σχέση με το 2019 (43%).
Τυχερά παιχνίδια
Το 36% έχει παίξει τυχερά παιχνίδια μέσα στο τελευταίο δωδεκάμηνο και το 7% εμφανίζει πιθανό εθισμό βάσει ειδικής κλίμακας. Τα ποσοστά είναι αυξημένα σε σχέση με το 2019 και παραμένουν πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ηλεκτρονικά παιχνίδια
Το 71% έπαιξε ηλεκτρονικά παιχνίδια μέσα στον τελευταίο μήνα. Το 9,2% αφιερώνει πάνω από 4 ώρες σε σχολική ημέρα και το 21% πάνω από 4 ώρες σε Σαββατοκύριακο ή αργία. Προβλήματα στη συμπεριφορά ή την ψυχολογία λόγω υπερβολικής ενασχόλησης αναφέρει το 21%. Η αύξηση σε σχέση με το 2019 είναι σημαντική, κυρίως στα κορίτσια, αν και συνολικά τα ελληνικά ποσοστά είναι χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Σχεδόν οι μισοί 16χρονοι (48%) δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω της υπερβολικής χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως ευερεθιστότητα όταν τα στερούνται ή δυσαρέσκεια των γονέων. Το ποσοστό αυτό έχει αυξηθεί σταθερά από το 2015 (36%). Η Ελλάδα κινείται στα ίδια επίπεδα με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
