«Την 6η Απριλίου οπισθοχωρήσαμε με αποτέλεσμα την υποδούλωσιν της πατρίδας μου. … έλαβον την απόφασιν να μην παραδώσω με το χέρι μου όπλο Ελληνικό εις τους εχθρούς — Ιταλούς…»
Αυτές είναι οι γραμμές του Θωμά Νάκη, ενός Έλληνα φαντάρου που πολέμησε γενναία στο Αλβανικό Μέτωπο και αρνήθηκε να παραδώσει τα όπλα του, ακόμη κι όταν η πατρίδα βρέθηκε υπό ξένη κατοχή. Τα χειρόγραφά του, που διασώζει η εγγονή του Ελένη Καλαμπάκα, συνθέτουν ένα προσωπικό ημερολόγιο αντίστασης και αυταπάρνησης.
Από τα χωριά της Θεσπρωτίας στο μέτωπο
Ο Θωμάς Νάκης γεννήθηκε το 1904 στο Ελευθέρι Μαργαριτίου της Θεσπρωτίας. Όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος με την Ιταλία, οργάνωσε ομάδα στο χωριό και συνεργάστηκε με την τοπική αστυνομία. Το Μάρτιο του 1941 επιστρατεύτηκε, παρουσιάστηκε στα Ιωάννινα και στάλθηκε στο Αλβανικό Μέτωπο — Χάνι Δελβινάκι, Αργυρόκαστρο, Κολώνια, Γκολέμι. Επέστρεψε με κρυοπαγήματα και μια αίσθηση οργής για όσα ακολούθησαν μετά τη συνθηκολόγηση.
Αντίσταση μέσα στην κατοχή
Το Πάσχα του 1941, όπως καταθέτει ο συγγενής του Θανάσης Αηδόνης Νάκης, ο Θωμάς ανακοίνωσε στους δικούς του: «εγώ δεν θα παραδώσω τον οπλισμό μου…θα βγω στο κλαρί — βουνό — να κάνω αντίσταση κι όπου με βρει ο Χάρος, θα πεθάνω όμως Ελεύθερος».
Στις 12 Ιουνίου, απάντησε σε ιταλική απαίτηση παράδοσης όπλων: «Ιταλικά όπλα δεν έχω να παραδώσω. Τα Ελληνικά δεν τα παραδίδω, υπακούοντας στον όρκο του Έλληνα Στρατιώτη». Απειλές για εκτέλεση συγγενών, ενέδρες από Ιταλούς και Τσάμηδες, προσπάθειες σύλληψής του — όλα συναντήθηκαν στην πορεία του. Οι συγχωριανοί του όμως τον φύλαγαν «ως κάτι ιερό».
Συγκρούσεις, οργανωμένη δράση και συνέχεια της πάλης
Στα χειρόγραφά του αναφέρονται μάχες κατά των Ιταλών και των συνεργαζόμενων δυνάμεων — συγκρούσεις τον Οκτώβριο, τον Φεβρουάριο, και επιθέσεις το καλοκαίρι του 1942 — καθώς και η απόφαση συγκρότησης τοπικής εθνικής ομάδας με τον Βασίλειο Μπαλούμη στο χωριό Σπαθαραίους. Στη συνέχεια η ομάδα εντάχθηκε σε ευρύτερες αντιστασιακές δομές και συνέχισε τον αγώνα κατά των κατακτητών ως το τέλος της Κατοχής.
Ο Θωμάς Νάκης είχε υπηρετήσει ήδη στο 40ό Σύνταγμα Ευζώνων (1924–1926). Η ζωή του σημαδεύτηκε από τη μαχητικότητα και την ασυμβίβαστη στάση του απέναντι στην υποταγή. Απέφυγε να παραδώσει τα ελληνικά όπλα, στάθηκε αντίπαλος των κατακτητών και οργανώθηκε για την προστασία των χωριών. Έφυγε το 1977, προδομένος από την καρδιά του — αλλά αφήνοντας πίσω του μια γραπτή μαρτυρία που σήμερα αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο.
Τα στοιχεία και αποσπάσματα προέρχονται από τα ιδιόχειρα «τετράδια» του Θωμά Νάκη, όπως τα παρέθεσε η εγγονή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, καθώς και από τις προσωπικές καταθέσεις συγγενών που έχουν ενσωματωθεί σε ιστορικές καταγραφές.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
