Ο πρόσφατος θάνατος 16χρονης κοπέλας έξω από μαγαζί στο Γκάζι, ύστερα από κατανάλωση αλκοόλ, έφερε ξανά στο προσκήνιο το ζήτημα της πρόσβασης ανηλίκων σε αλκοολούχα ποτά.
Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν είναι μεμονωμένο. Σχεδόν καθημερινά, ανήλικοι διακομίζονται στα νοσοκομεία λόγω κατανάλωσης αλκοόλ.
Μόνο το βράδυ του Σαββάτου 25 Οκτωβρίου, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, πέντε ανήλικοι μεταφέρθηκαν στο Νοσοκομείο Παίδων σε κατάσταση μέθης. Λίγες ώρες αργότερα, τα ξημερώματα της Κυριακής στη Σαντορίνη, μια 17χρονη κοπέλα κατέρρευσε έπειτα από κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ σε μπαρ του νησιού.
Τα περιστατικά αυτά επαναφέρουν με δραματικό τρόπο ένα ερώτημα που απασχολεί ολόκληρη την Ευρώπη:
Από ποια ηλικία επιτρέπεται τελικά η κατανάλωση αλκοόλ; Και πώς ρυθμίζεται το ζήτημα σε κάθε χώρα;
Το ερώτημα αυτό δεν έχει μία ενιαία απάντηση, καθώς τα ηλικιακά όρια διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Ενώ ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι τα 18 έτη, υπάρχουν αξιοσημείωτες εξαιρέσεις που αντικατοπτρίζουν διαφορετικές πολιτιστικές προσεγγίσεις απέναντι στην κατανάλωση αλκοόλ.
Στην Ελλάδα, το νόμιμο όριο για την αγορά και κατανάλωση αλκοόλ ορίζεται στα 18 έτη. Παρά τη νομοθεσία, η πραγματικότητα δείχνει μια ανησυχητική απόκλιση. Τα πρόσφατα τραγικά συμβάντα, όπως ο θάνατος της 16χρονης στο Γκάζι, αναδεικνύουν το πρόβλημα της ανεπαρκούς εφαρμογής του νόμου.
Σύμφωνα με την έρευνα ESPAD 2024, που πραγματοποιήθηκε σε 37 ευρωπαϊκές χώρες, οι δείκτες κατανάλωσης αλκοόλ για τους 16χρονους στην Ελλάδα υπερβαίνουν κατά πολύ τον ευρωπαϊκό μέσον όρο:
- Το 92% των 16χρονων θεωρούν εύκολη την πρόσβαση σε αλκοόλ.
- Το 86% έχουν καταναλώσει τουλάχιστον ένα ποτό.
- Το 59% κατανάλωσαν αλκοόλ μέσα στις τελευταίες 30 ημέρες.
Και το 37% είχαν επεισόδιο υπερβολικής κατανάλωσης (5+ ποτά) τον τελευταίο μήνα.
Τα δεδομένα καταδεικνύουν μια κουλτούρα ανοχής απέναντι στην κατανάλωση αλκοόλ από ανήλικους, παρά το νομικό πλαίσιο που υποτίθεται πως την απαγορεύει.
Εκπαίδευση και εμπειρία
Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες υιοθετούν πιο χαλαρή προσέγγιση, επιτρέποντας την κατανάλωση αλκοόλ από τα 16 έτη, συνήθως υπό προϋποθέσεις.
Η Γερμανία, η Αυστρία, η ∆ανία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και η Ελβετία ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Η φιλοσοφία πίσω από αυτή την επιλογή βασίζεται στην πεποίθηση ότι η ελεγχόμενη, εποπτευόμενη έκθεση στο αλκοόλ από νεαρή ηλικία μειώνει τον κίνδυνο ανεξέλεγκτης κατανάλωσης.
Στη ∆ανία οι 16χρονοι μπορούν να αγοράσουν ποτά με περιεκτικότητα κάτω του 16,5% αλκοόλ, ενώ για πιο «δυνατά» ποτά πρέπει να περιμένουν μέχρι τα 18.
Η Γερμανία έχει το χαμηλότερο ηλικιακό όριο κατανάλωσης αλκοόλ στην Ευρώπη. Εκεί, οι έφηβοι από 14 ετών μπορούν να πιουν μπίρα ή κρασί υπό την επίβλεψη γονέα, στα 16 μπορούν να τα καταναλώσουν μόνοι τους και στα 18 αποκτούν πλήρη πρόσβαση σε όλα τα αλκοολούχα ποτά. Το μοντέλο αυτό βασίζεται στην ιδέα της εκπαίδευσης μέσα από την εμπειρία, αν και έχει δεχτεί επικρίσεις για την υψηλή κατανάλωση στους νέους.
Η Μάλτα ακολουθεί μια ενδιάμεση πολιτική, θέτοντας το ηλικιακό όριο στα 17 έτη από το 2009. Η απόφαση αυτή θεωρήθηκε συμβιβασμός ανάμεσα στην επιθυμία περιορισμού της κατανάλωσης από μαθητές και στη διατήρηση των κοινωνικών παραδόσεων. Η νησιωτική χώρα αποτελεί μοναδικό παράδειγμα στην Ευρώπη, καθώς οι περισσότερες χώρες επιλέγουν είτε τα 16 είτε τα 18 έτη ως όριο.
Τα 18 έτη αποτελούν το πιο διαδεδομένο όριο για την κατανάλωση αλκοόλ στην Ευρώπη. Εφαρμόζεται σε Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο και σε πολλές ακόμη χώρες. Η επιλογή αυτή συνδέεται με την ηλικία της ενηλικίωσης.
Τέλος, υπάρχουν χώρες που ακολουθούν πιο αυστηρή γραμμή, θέτοντας το όριο στα 20 έτη. Ανάμεσά τους η Ισλανδία και η Λιθουανία (που το αύξησε από τα 18 το 2018). Αυτές οι χώρες επικαλούνται λόγους δημόσιας υγείας και επιδιώκουν τη μείωση των προβλημάτων εξάρτησης και ατυχημάτων σε νεαρές ηλικίες.
Η Σουηδία διαθέτει από τα πιο περιοριστικά πλαίσια στην Ευρώπη: η ελάχιστη ηλικία κατανάλωσης σε μπαρ είναι 18, όμως η αγορά ποτών άνω του 3,5% αλκοόλ επιτρέπεται μόνο από τα 20. Πολλά μπαρ, δε, επιλέγουν από μόνα τους να ανεβάζουν το όριο εισόδου στα 20 ή και 25 έτη.
Τα άκρα
Πάντως, υπάρχουν χώρες όπου δεν έχει καθοριστεί όριο ηλικίας για την κατανάλωση αλκοόλ, κάτι που αποτελεί περισσότερο παράλειψη παρά φιλοσοφική επιλογή. Τέτοιες χώρες περιλαμβάνουν την Ανγκόλα (εκτός της πρωτεύουσας), το Μάλι, τη Γουινέα-Μπισάου, την Ισημερινή Γουινέα, τις Κομόρες και το Τζιμπουτί.
Αντίθετα, σε ορισμένες χώρες το αλκοόλ είναι παράνομο για όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, καθιστώντας άσχετη οποιαδήποτε «νόμιμη ηλικία κατανάλωσης». Η Σαουδική Αραβία, το Κουβέιτ, το Ιράν, η Λιβύη, η Υεμένη, το Αφγανιστάν, η Σομαλία, το Σουδάν, το Μπρουνέι και οι Μαλδίβες εφαρμόζουν πλήρεις απαγορεύσεις, συχνά βάσει θρησκευτικού δικαίου.
Παράλληλα, οι πρόσφατες τάσεις δείχνουν ότι ορισμένες χώρες αυστηροποιούν τους κανονισμούς (π.χ. Λιθουανία, Μαλαισία), ενώ άλλες τους χαλαρώνουν (π.χ. Μπαρμπέιντος).
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η συζήτηση για τη μείωση της ηλικίας ψήφου στα 16 έτη, χωρίς αλλαγή στην ηλικία κατανάλωσης αλκοόλ (18 έτη), υπογραμμίζει τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες ορίζουν την ενηλικίωση.
Της Δήμητρας Τσίπη
Κυριακάτικη Απογευματινή
