Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος εξαπέλυσε οξεία κριτική κατά του εθνικισμού και του αυταρχισμού κατά τη διάρκεια ομιλίας του στο Council on Foreign Relations της Νέας Υόρκης. Ο πνευματικός ηγέτης περισσότερων από 300 εκατομμυρίων ορθοδόξων χριστιανών παγκοσμίως προειδοποίησε για τις επικίνδυνες συνέπειες του σύγχρονου εθνικισμού και κάλεσε σε επιστροφή στις θρησκευτικές αξίες.
Εθνικισμός ως καταστροφική δύναμη στην ιστορία
Με ιδιαίτερη έμφαση, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος χαρακτήρισε τον εθνικισμό «την πιο καταστροφική δύναμη στην ανθρώπινη ιστορία». Η δήλωση αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία στο σημερινό γεωπολιτικό περιβάλλον, όπου εθνικιστικές ιδεολογίες τροφοδοτούν συγκρούσεις σε διάφορες περιοχές του πλανήτη.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης επικαλέστηκε την ιστορική απόφαση της Πανορθοδόξου Συνόδου του 1872, η οποία καταδίκασε κατηγορηματικά τον φυλετισμό. Σύμφωνα με την απόφαση εκείνη, η εκκλησία «αποκηρύσσει και καταδικάζει τις φυλετικές διακρίσεις, τις εθνοτικές έριδες και τα μίση που διαιρούν την Εκκλησία του Χριστού».
Αιχμηρή κριτική στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία
Με ασυνήθιστα σκληρή γλώσσα, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος επέκρινε τη στάση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας απέναντι στον πόλεμο στην Ουκρανία. Κατηγόρησε τη ρωσική εκκλησία ότι «έδωσε τη βροντερή της έγκριση στη δολοφονία ομόδοξων χριστιανών από το καθεστώς Πούτιν».
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης τόνισε ότι η ρωσική εκκλησία υπηρετεί «ένα παρωχημένο και εξωφρενικό ιμπεριαλιστικό δόγμα, τον Ρωσικό Κόσμο». Παράλληλα, υπερασπίστηκε την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου να χορηγήσει αυτοκεφαλία στην Ουκρανική Εκκλησία το 2019, επισημαίνοντας ότι οι Ουκρανοί επιθυμούσαν ελευθερία συνείδησης μετά από δεκαετίες καταπίεσης.
Αμερικανικό πολιτικό σύστημα και θρησκευτικές ρίζες
Σημαντικό τμήμα της ομιλίας αφιερώθηκε στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα και τις θρησκευτικές του ρίζες. Ο Πατριάρχης χαρακτήρισε τη Διακήρυξη Ανεξαρτησίας και το Σύνταγμα των ΗΠΑ ως «έγγραφα που άλλαξαν όχι μόνο τις 13 αποικίες, αλλά ολόκληρο τον κόσμο».
Επικαλούμενος τα λόγια του Τζορτζ Ουάσιγκτον και του Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, υπογράμμισε ότι «όλα τα θεμέλια της δημοκρατίας έχουν τις ρίζες τους σε βαθιά θρησκευτική πίστη». Τόνισε επίσης την αναγκαιότητα διαχωρισμού των εξουσιών, παραπέμποντας στη διάσημη ρήση του Λόρδου Άκτον για τη διαφθορά της απόλυτης εξουσίας.
Κοινωνικά δίκτυα και σύγχρονες απειλές
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης εξέφρασε ανησυχίες για τη διαβρωτική επίδραση των κοινωνικών δικτύων στη σύγχρονη κοινωνία. Κατήγγειλε τα social media ως «εξαιρετικά αποτελεσματικό εργαλείο διαίρεσης» και περιέγραψε την κουλτούρα της ακύρωσης ως «ψηφιακή δημόσια εκτέλεση».
Σύμφωνα με τον Πατριάρχη, οι σύγχρονες κοινωνίες βρίσκονται «βαθιά διχασμένες από την πολιτική, τις ταυτότητες, τις κοινωνικές ανισότητες και τους αλγορίθμους που ενισχύουν τις προκαταλήψεις». Χαρακτήρισε τον σύγχρονο κόσμο ως «παγιδευμένο στον μηδενισμό», τονίζοντας ότι χωρίς πίστη οι άνθρωποι γίνονται «ικανοί για το οτιδήποτε».
Μέση Ανατολή και προστασία χριστιανών
Αναφορικά με τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος καταδίκασε τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, εκφράζοντας ταυτόχρονα «φρίκη για τη συνεχιζόμενη απώλεια αθώων ζωών».
Επισήμανε ιδιαίτερα την ευάλωτη θέση των χριστιανικών κοινοτήτων στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα.
Πίστη ως λύση και αισιοδοξία για το μέλλον
Παρά τις σκοτεινές διαπιστώσεις, ο Οικουμενικός Πατριάρχης έκλεισε την ομιλία του με αισιόδοξο τόνο. Ανέφερε ενθαρρυντικά παραδείγματα όπως η αύξηση των καθολικών μεταναστών στις ΗΠΑ, η άνοδος των προσηλύτων στην ορθοδοξία, η αναγέννηση της εβραϊκής κοινότητας και οι αντιδράσεις κατά της υπερβολικής χρήσης κινητών από νέους
Κλείνοντας, τόνισε ότι «η αναζήτηση νοήματος είναι θεμελιώδες ανθρώπινο ένστικτο» και εξέφρασε την προσευχή του για συμμετοχή των νέων σε μια «αναδυόμενη επιστροφή στην πίστη».
