Η Ευρώπη ζει μια περίοδο που θυμίζει ολοένα και περισσότερο τις πιο σκοτεινές μέρες του Ψυχρού Πολέμου. Με τις συνεχείς παραβιάσεις του εναέριου χώρου κρατών-μελών της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ από ρωσικά drones και στρατιωτικά αεροσκάφη, η ένταση εξαπλώνεται στην καρδιά της Ευρώπης, ανοίγοντας έναν νέο κύκλο αβεβαιότητας. Για τη Μόσχα, που υιοθετεί τη λογική του «υβριδικού πολέμου», τα drones αποτελούν ιδανικό εργαλείο, είναι φθηνά, δύσκολα ανιχνεύσιμα και μπορούν να προκαλέσουν συμβολικές προκλήσεις χωρίς να οδηγούν σε ανοιχτή σύγκρουση. Οι πρόσφατες παραβιάσεις στην Πολωνία, στην Εσθονία, στη Ρουμανία και στη Δανία δεν είναι απλά «ατυχήματα», αλλά δοκιμές της ετοιμότητας και της συνοχής της Δύσης.
Η Ρωσία κινείται στη λεγόμενη «γκρίζα ζώνη», με μια σειρά από προκλητικές ενέργειες, με σκοπό να φθείρει την ψυχολογική, πολιτική και στρατιωτική αντοχή της Δύσης. Με αυτόν τον τρόπο, το Κρεμλίνο έχει το πάνω χέρι στην κλιμάκωση, ενώ παράλληλα υποστηρίζει ότι δεν επιδιώκει μετωπική σύγκρουση με τη Δύση.
Χωρίς εφησυχασμό
Μπροστά σε αυτές τις προκλήσεις, το ΝΑΤΟ βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς η συχνότητα και η ένταση των παραβιάσεων δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού. Η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής έχουν αλλάξει τη νομοθεσία τους, επιτρέποντας την κατάρριψη drones χωρίς την άδεια της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Με απόφαση του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, οι «κανόνες εμπλοκής» αναθεωρούνται, ώστε τα κράτη-μέλη να έχουν μεγαλύτερη ευχέρεια αντίδρασης σε παραβιάσεις, χωρίς να χρειάζονται μακροχρόνιες συνεννοήσεις σε επίπεδο συμμαχίας. Ωστόσο, το ΝΑΤΟ προσπαθεί να ισορροπήσει πάνω σε λεπτή γραμμή, δείχνοντας αποφασιστικότητα, χωρίς να δώσει στη Μόσχα την αφορμή που ίσως αναζητά για να κατηγορήσει τη Δύση για «επιθετικότητα».
Το ευρωπαϊκό «τείχος»
Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόταση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για τη δημιουργία ενός «drone wall» στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης, βρέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεων στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. στην Κοπεγχάγη αυτή την εβδομάδα. Πρόκειται για ένα δίκτυο συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και όπλων που θα μπορούν να εντοπίζουν και να καταστρέφουν drones πριν στοχεύσουν κρίσιμες υποδομές ή παραβιάσουν τον εναέριο χώρο κρατών της Ενωσης.
Η ιδέα, που χαιρετίστηκε από τις χώρες της Βαλτικής και την Πολωνία, αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό από τη Γαλλία και τη Γερμανία, που θεωρούν πως η Ευρώπη πρέπει να κινηθεί με πιο ολοκληρωμένες λύσεις, με έμφαση στα συστήματα για βαθιά πλήγματα και την ευρύτερη στρατηγική αποτροπή. Η Ιταλία και η Ελλάδα έδωσαν μια άλλη διάσταση στο θέμα, λέγοντας πως τα νότια σύνορα της Ευρώπης δεν μπορούν να παραμεληθούν, ιδίως σε μια περίοδο που η Μεσόγειος αντιμετωπίζει προκλήσεις αστάθειας. Με το όλο ζήτημα να μένει ανοιχτό χωρίς οριστικές αποφάσεις.
Την αδυναμία της Ευρώπης να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της Μόσχας προσπαθεί να εκμεταλλευθεί η Τουρκία, διεκδικώντας κρίσιμο ρόλο στην αεράμυνα του ΝΑΤΟ. Με τη διάθεση ιπτάμενων ραντάρ AWACS και την ενίσχυση της παρουσίας της στη Λιθουανία, η Αγκυρα θέλει να βρίσκεται στην «πρώτη γραμμή» της συμμαχικής άμυνας. Παράλληλα, η τουρκική αμυντική βιομηχανία, με τα drones Bayraktar και τα νέα αντιαεροπορικά συστήματα, προσπαθεί να εδραιώσει την επιρροή της στην Ανατολική Ευρώπη, ενισχύοντας την εικόνα της Τουρκίας ως παίκτη που δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Η Ρωσία, από την πλευρά της, απορρίπτει τις κατηγορίες, λέγοντας ότι η Δύση «κατασκευάζει απειλές» για να δικαιολογήσει την ενίσχυση του ΝΑΤΟ. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, χαρακτήρισε το σχέδιο του «drone wall» ως «επιστροφή στη λογική των τειχών», παραπέμποντας εμμέσως στο Τείχος του Βερολίνου. Η Μόσχα, αν και δηλώνει πως «δεν επιθυμεί την κλιμάκωση», στην πράξη δοκιμάζει καθημερινά τα αντανακλαστικά της Ευρώπης.
Οι ΗΠΑ και η νέα εξάρτηση
Η κρίση αυτή έχει ενισχύσει τον ρόλο των ΗΠΑ στην Ευρώπη, καθώς οι χώρες, θέλοντας να ενισχύσουν την αεράμυνά τους, στρέφονται ξανά στην αγορά αμερικανικών στρατιωτικών εξοπλισμών. Με τον τρόπο αυτό η στρατηγική εξάρτηση της Ευρώπης από την Ουάσινγκτον εδραιώνεται, περιορίζοντας τις φωνές που ζητούσαν «αυτοδύναμη ευρωπαϊκή άμυνα».
Το μεγάλο στοίχημα για τη Δύση είναι η συνοχή. Αν οι απαντήσεις είναι συντονισμένες, ενοποιημένες και γρήγορες, η Μόσχα θα βρεθεί αντιμέτωπη με αυξημένο κόστος για κάθε νέα πρόκληση. Αν, αντίθετα, επικρατήσουν οι διαφορές προτεραιοτήτων, με τους Βόρειους να ζητούν σκληρή γραμμή και τους Νότιους να φοβούνται την κλιμάκωση, η Ρωσία θα συνεχίσει να αξιοποιεί τα ρήγματα, ακολουθώντας την κλασική τακτική τού «διαίρει και βασίλευε».
Οι παραβιάσεις με drones, τα νέα αμυντικά τείχη και η στρατηγική αναδιάταξη της Δύσης συνθέτουν ένα νέο γεωπολιτικό τοπίο στην Ευρώπη, που θυμίζει όλο και περισσότερο τον Ψυχρό Πόλεμο. Σε αυτό το περιβάλλον, η ασφάλεια της ηπείρου εξαρτάται όσο ποτέ άλλοτε από τη δυνατότητα της Δύσης να επιδείξει ενότητα, ταχύτητα και στρατηγική αποφασιστικότητα.
Αν αυτό δεν συμβεί, τότε ο «νέος Ψυχρός Πόλεμος», που βρίσκεται σε εξέλιξη, ίσως να μη μείνει… ψυχρός για πολύ.
Εφημερίδα «Κυριακάτικη Απογευματινή»
