Σε έναν κόσµο όπου τα ψηφιακά µέσα κυριαρχούν όλο και περισσότερο, η τεχνητή νοηµοσύνη υπόσχεται να βελτιώσει την καθηµερινότητα των ανθρώπων ακόµη και σε τοµείς που µέχρι πρόσφατα έµοιαζαν αδιανόητοι. Από την Υγεία και την Εκπαίδευση έως τη Βιοµηχανία και την Τέχνη, οι εφαρµογές της τεχνητής νοηµοσύνης έχουν ξεπεράσει τα όρια της επιστηµονικής φαντασίας και αποτελούν αναπόσπαστο µέρος της σύγχρονης πραγµατικότητας.
Ωστόσο, το φαινόµενο αυτό εγείρει σηµαντικές ανησυχίες και φόβους, καθώς δύναται να ανατρέψει ισορροπίες και να επηρεάσει βαθιά την πολιτική και κοινωνική ζωή. Χαρακτηριστικό των προκλήσεων που φέρνει η τεχνητή νοηµοσύνη είναι τα deepfakes, δηλαδή ψηφιακά βίντεο, εικόνες ή ηχητικά αρχεία που δηµιουργούνται ή τροποποιούνται µέσω Α.Ι., ώστε να µιµούνται πραγµατικά πρόσωπα ή γεγονότα.
Μιλώντας στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» ο Γιώργος Παπαπροδρόµου, αντιστράτηγος της ΕΛ.ΑΣ. και πρώην διευθυντής της ∆ιεύθυνσης ∆ίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος, τόνισε πως «η χρήση της τεχνολογίας των deepfakes, µέσω της τεχνητής νοηµοσύνης και της Βαθιάς Μάθησης (Deep Learning), της παρέµβασης σε πολυµεσικά αρχεία µε τροποποίηση εικόνας, βίντεο και ήχου, έχει πολύ σοβαρό αντίκτυπο σε µια σειρά από κυβερνοεγκλήµατα, όπως απάτες, αλίευση δεδοµένων, αδικήµατα σεξουαλικής εκµετάλλευσης ανηλίκων κ.ά.».
Καθώς η χρήση των τεχνολογιών για τη δηµιουργία των deepfakes εξαπλώνεται και τα αποτελέσµατα γίνονται πιο ρεαλιστικά, καθίσταται πιο δύσκολο να ξεχωρίσει κάποιος το αληθινό από το ψεύτικο. Αυτό έχει συνέπεια να κλονίζεται η εµπιστοσύνη του κοινού στις πηγές της ενηµέρωσης. Ωστόσο, αξίζει να σηµειωθεί πως, παρά τους κινδύνους, η τεχνολογία των deepfakes έχει και θετικές εφαρµογές. Ειδικότερα, µπορεί να κάνει τα οπτικά εφέ πιο προσιτά σε ερασιτέχνες κινηµατογραφιστές. Παλαιότερα, οι ειδικές τεχνικές για οπτικά εφέ απαιτούσαν ακριβό εξοπλισµό και χρόνο. Με τα deepfakes, ακόµα και άτοµα χωρίς επαγγελµατικά µέσα µπορούν να δηµιουργήσουν ρεαλιστικά εφέ σε βίντεο, κάνοντας τη διαδικασία πιο εύκολη και οικονοµική.
Η απάτη «Ζελένσκι»
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η διάδοση deepfakes που µιµούνται σηµαντικά πολιτικά πρόσωπα ή χρησιµοποιούνται για εκλογικά οφέλη. Το πιο γνωστό deepfake µε πολιτικό περιεχόµενο θεωρείται µέχρι σήµερα αυτό του Ουκρανού προέδρου Βολοντίµιρ Ζελένσκι, τον Μάρτιο του 2022. Σε αυτό το βίντεο, που κυκλοφόρησε στα κοινωνικά δίκτυα και εµφανίστηκε προσωρινά σε χακαρισµένο ουκρανικό τηλεοπτικό σταθµό, ο Ζελένσκι «εµφανιζόταν» να καλεί τους στρατιώτες να παραδώσουν τα όπλα απέναντι στη ρωσική εισβολή. Παρά το ότι το deepfake δεν ήταν τεχνικά άρτιο (η προφορά και οι κινήσεις του προσώπου είχαν εµφανέστατες ατέλειες), προκάλεσε ένα αδιαµφισβήτητο διεθνές σοκ, γιατί ήταν η πρώτη φορά που ένα προπαγανδιστικό A.I. αποτέλεσµα χρησιµοποιήθηκε µαζικά σε ενεργό πολεµικό πλαίσιο ως εργαλείο χειραγώγησης των πολιτών.
Η διάδοση της τεχνητής νοηµοσύνης για τη δηµιουργία προπαγάνδας εγείρει σοβαρά ερωτήµατα σχετικά µε τους τρόπους µε τους οποίους µπορούµε να
προστατεύσουµε την αλήθεια και τη σταθερότητα των πληροφοριών. «Για τον λόγο αυτό η Ε.Ε. έχει πάρει τα τελευταία χρόνια µια σειρά από µέτρα, µεταξύ των
οποίων είναι και η δηµιουργία Κέντρου Αριστείας για τις Υβριδικές Απειλές. Θα µπορούσαµε να πούµε ότι πλέον στην υβριδική πραγµατικότητα (φυσική και
εικονική) διεξάγονται καθηµερινά µορφές κυβερνοπολέµου, επηρεάζοντας λιγότερο ή περισσότερο τις διεθνείς σχέσεις χωρών και οντοτήτων» αναφέρει ο κ. Παπαπροδρόµου.
Οπως τονίζει, η αρµοδιότητα της πρόληψης του φαινοµένου της χρήσης των deepfakes ανήκει στην πολιτεία µέσω της οργανωµένης παιδείας, αλλά και των µηχανισµών υπεύθυνης ενηµέρωσης. «Στα σχολεία της χώρας µας ξεκινά δειλά δειλά µια προσπάθεια ενηµέρωσης για το εν λόγω ζήτηµα. Ωστόσο, δεν υπάρχει κάτι ξεκάθαρο και οργανωµένο, όπως σύγχρονα βιβλία, αλλά και εποπτικά µέσα.
Ενδεικτικά αναφέρω την εξαιρετική προσπάθεια της ∆ηµόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Βέροιας µε το Goethe Institut σχετικά µε τα fake news και τον εγγραµµατισµό στα ΜΜΕ. Ακόµη, στην Εθνική Ακαδηµία Ψηφιακών Ικανοτήτων θα µπορούσε να υπάρχει και για τους ενήλικους σχετικό βοηθητικό υλικό, στο οποίο θα µπορούσαν να συνεισφέρουν οι σχετικές πανεπιστηµιακές σχολές της χώρας µας. ∆υστυχώς τα Πανεπιστήµια στη χώρα µας απουσιάζουν από τέτοιες καινοτόµες δράσεις και το χειρότερο είναι ότι δεν έχουν βρει τον τρόπο να συνεργάζονται µεταξύ τους και να βοηθούν ουσιαστικά την κοινωνία της χώρας µας».
Καταστολή του φαινοµένου
Οπως επισηµαίνει ο κ. Παπαπροδρόµου, η αντιµετώπιση των deepfakes δεν περιορίζεται στην αστυνοµική δράση, αλλά απαιτεί ένα ολοκληρωµένο πλαίσιο θεσµικής και διεθνούς συνεργασίας: «Αναφορικά µε την καταστολή του φαινοµένου, αφ’ ενός χρειάζεται ενισχυµένο θεσµικό πλαίσιο (το οποίο έχει ξεκινήσει
µε τροποποιήσεις της νοµοθεσίας), αλλά και ενίσχυση των µηχανισµών αντιµετώπισης, κυρίως της ∆ικαιοσύνης, µέσω της εξειδίκευσης των δικαστών και του εκσυγχρονισµού του συστήµατος απονοµής της δικαιοσύνης, αλλά και της ενίσχυσης της διεθνούς συνεργασίας. Αυτό δεν είναι θέµα αµιγώς αστυνοµικό, αλλά επί της ουσίας πολιτικό, δηλαδή η πρακτική πλευρά αντιµετώπισης του φαινοµένου. Μόνη της καµία χώρα δεν µπορεί να το αντιµετωπίσει».
Η αντιµετώπιση της παγίδας των deepfakes απαιτεί συνδυασµό ισχυρού θεσµικού πλαισίου, εκσυγχρονισµένων µηχανισµών ∆ικαιοσύνης και στενής διεθνούς συνεργασίας. Καµία χώρα δεν µπορεί να το αντιµετωπίσει µόνη της, και µόνο µέσα από συντονισµένες ενέργειες µπορεί να διασφαλιστεί η προστασία της αλήθειας.
Της Κων. Μπεσυροπούλου
Κυριακάτικη Απογευματινή
