Μια εκτεταμένη έρευνα ευρωπαϊκών δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών αποκάλυψε ότι Δανός δότης σπέρματος, ο οποίος -χωρίς να το γνωρίζει- έφερε μια σπάνια γενετική μετάλλαξη που αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο καρκίνου, έχει γίνει πατέρας τουλάχιστον 197 παιδιών σε 14 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Το γονίδιο TP53
Η μετάλλαξη στο γονίδιο TP53, συνδεδεμένη με το σύνδρομο Li-Fraumeni, εντοπίζεται σε μέρος του σπέρματός του και μπορεί να μεταδοθεί σε όλα τα κύτταρα των παιδιών που προκύπτουν από αυτό, αυξάνοντας την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου έως και 90%. Ορισμένα παιδιά έχουν ήδη νοσήσει, ενώ κάποια έχουν χάσει τη ζωή τους. Η υπόθεση εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τα διεθνή όρια στη χρήση σπέρματος δότη, τους ελέγχους που πραγματοποιούνται και την ανάγκη για αυστηρότερη ρύθμιση, καθώς σε αρκετές χώρες φαίνεται πως οι προβλεπόμενοι περιορισμοί παραβιάστηκαν.
Στη χώρα μας συνολικά επτά κλινικές έχουν λάβει το σπέρμα του Δανού δότη που είναι ικανό να δημιουργήσει καρκινογενέσεις. Η ανακάλυψη αυτή έχει προκαλέσει συναγερμό στις ελληνικές Αρχές και στις κλινικές γονιμότητας, καθώς τα παιδιά που επηρεάζονται πρέπει να παρακολουθούνται ιατρικά και να ενημερωθούν οι οικογένειές τους για τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα. Το υπουργείο Υγείας εξετάζει ήδη τρόπους για εντοπισμό και επικοινωνία με τα υπόλοιπα παιδιά που γεννήθηκαν από τον δότη στην Ελλάδα, ακολουθώντας διεθνείς οδηγίες για την προστασία της υγείας των ασθενών.
Οι Αρχές δεν απάντησαν σε αιτήματα για πρόσβαση σε πληροφορίες επικαλούμενες ζητήματα νομικού απορρήτου. Πάντως, τον Νοέμβριο του 2020 Έλληνας γιατρός, εξειδικευμένος στον παιδικό καρκίνο (ο οποίος μίλησε υπό το καθεστώς ανωνυμίας), είχε εντοπίσει τη μετάλλαξη TP53 σε τρία παιδιά μίας οικογένειας στην Ελλάδα, τα οποία είχαν όλα γεννηθεί μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης σε ελληνικές κλινικές με σπέρμα από τον συγκεκριμένο δότη. Ένα από τα παιδιά έχει ήδη νοσήσει με καρκίνο.
Το 2005, όταν ήταν ακόμα φοιτητής, ο ανώνυμος «δότης 7069» πρόσφερε επί πληρωμή το σπέρμα του στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος στη Δανία, η οποία παραδέχθηκε ότι το σπέρμα διατέθηκε σε υπερβολικά πολλούς λήπτες. Η τράπεζα τόνισε πάντως ότι η εν λόγω μετάλλαξη «δεν ανιχνεύεται προληπτικά με γενετικούς ελέγχους». Ο δότης ήταν υγιής, χωρίς όμως να το γνωρίζει έφερε τη μετάλλαξη σε ένα μέρος των πρόδρομων κυττάρων από τα οποία σχηματίζονται τα σπερματοζωάρια.
Για τους φορείς της μετάλλαξης απαιτούνται ετήσιες μαγνητικές τομογραφίες και υπερηχογραφήματα κοιλίας για τον εντοπισμό όγκων. Ορισμένες γυναίκες επιλέγουν να υποβληθούν προληπτικά σε μαστεκτομή. Οι γονείς που προμηθεύτηκαν σπέρμα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος στη Δανία καλούνται τώρα να επικοινωνήσουν με την αρμόδια Αρχή της χώρας τους.
Το χρονικό
Η υπόθεση ξεκίνησε νωρίτερα φέτος, όταν παιδίατροι που εξέτασαν παιδιά με καρκίνο εξέφρασαν ανησυχίες στην Ευρωπαϊκή Εταιρεία Γενετικής Ανθρώπου. Όπως ανέφεραν, είχαν εντοπίσει 23 φορείς της μετάλλαξης σε σύνολο 67 παιδιών που είχαν αναγνωριστεί μέχρι τότε. Δεκάδες ακόμα περιπτώσεις αποκαλύφθηκαν από την έρευνα, η οποία βασίστηκε σε έγγραφα και συνεντεύξεις με γιατρούς και ασθενείς. Το πραγματικό νούμερο μπορεί να υπερβαίνει τα 197 παιδιά, δεδομένου ότι ορισμένες χώρες δεν έχουν αποστείλει ακόμα δεδομένα.
«Υπάρχουν αρκετά παιδιά που έχουν ήδη εμφανίσει καρκίνο», δήλωσε η δόκτωρ Εντβίγκ Κασπέρ του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Ρουέμ. «Έχουμε και κάποια παιδιά που έχουν ήδη εμφανίσει δύο διαφορετικούς καρκίνους και ορισμένα πέθαναν σε πολύ νεαρή ηλικία». Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος παραδέχθηκε ότι σε κάποιες περιπτώσεις ξεπεράστηκαν τα όρια που θέτουν ορισμένες χώρες στο πόσες φορές μπορεί να χρησιμοποιηθεί το σπέρμα κάθε δωρητή. Στο Βέλγιο, για παράδειγμα, το όριο είναι έξι οικογένειες. Παρ’ όλα αυτά, το σπέρμα του «δότη 7069» χρησιμοποιήθηκε από 38 γυναίκες που απέκτησαν 53 παιδιά.
Εφημερίδα Απογευματινή – Τηλέμαχος Σεβαστάκης
