Οι τελευταίες αποκαλύψεις του BBC αναδεικνύουν την ανησυχητική περίπτωση ενός Δανού δωρητή σπέρματος, του οποίου το γενετικό υλικό χρησιμοποιήθηκε σε τουλάχιστον 197 παιδιά σε 14 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Ορισμένα από αυτά τα παιδιά αντιμετώπισαν σοβαρές υγειονομικές επιπλοκές, καθώς διαπιστώθηκε ότι είχαν κληρονομήσει καρκινογόνο γενετική μετάλλαξη από τον δωρητή. Το περιστατικό αυτό φέρνει στο προσκήνιο τα μεγάλα κενά στον έλεγχο της βιομηχανίας δωρεάς σπέρματος, η οποία αναπτύσσεται με εντυπωσιακούς ρυθμούς, εντείνοντας τις ανησυχίες για τις ηθικές, νομικές και ψυχολογικές συνέπειες.
Μια «σκοτεινή» παγκόσμια βιομηχανία
Η παγκόσμια αγορά δωρεάς σπέρματος, που το 2023 εκτιμάται στα 1,57 δισεκατομμύρια δολάρια, αναμένεται να ξεπεράσει τα 2 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2033. Αυτή η ανάπτυξη εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που αφορά τις σύγχρονες επιλογές αναπαραγωγής, όπου γυναίκες που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας ή επιθυμούν να γίνουν μητέρες χωρίς σύντροφο, αλλά και ομόφυλα ζευγάρια, στρέφονται στις τράπεζες σπέρματος για να δημιουργήσουν οικογένεια. Ωστόσο, η ανάγκη κάλυψης αυτής της ζήτησης έχει μετατρέψει τη βιομηχανία σε μια ιδιαίτερα κερδοφόρα αγορά, η οποία διατρέχει σοβαρούς κινδύνους λόγω των ελλείψεων στην εποπτεία.
Πώς ένας δωρητής μπορεί να «γεννήσει» εκατοντάδες παιδιά
Η φύση της δωρεάς σπέρματος επιτρέπει σε έναν μόνο άνδρα να δημιουργήσει δεκάδες ή ακόμα και εκατοντάδες απογόνους. Κάθε δωρεά περιλαμβάνει εκσπερματίσεις με δεκάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια, που χρησιμοποιούνται σε πολλές κλινικές, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα παιδιά που προκύπτουν από τον ίδιο δωρητή. Η ζήτηση είναι τόσο μεγάλη που οι τράπεζες σπέρματος εκμεταλλεύονται στο έπακρο τα διαθέσιμα δείγματα, ενώ οι υποψήφιοι γονείς επιλέγουν τον δωρητή βάσει χαρακτηριστικών όπως ύψος, επαγγελματικό προφίλ και εξωτερική εμφάνιση, γεγονός που καθιστά τη διαδικασία συγκρίσιμη με εφαρμογές γνωριμιών.
Η Δανία και ο ρόλος της στην παγκόσμια αγορά
Η Δανία κατέχει κεντρικό ρόλο στην παγκόσμια βιομηχανία δωρεάς σπέρματος, με κάποιες από τις μεγαλύτερες τράπεζες σπέρματος του κόσμου να εδρεύουν εκεί. Η χώρα έχει χτίσει μια φήμη για το λεγόμενο «σπέρμα των Βίκινγκς», με το χαρακτηριστικό ξανθό χρώμα και τα γαλανά μάτια να είναι περιζήτητα, τόσο για τις γενετικές του ιδιότητες όσο και για την πολιτιστική κουλτούρα της δωρεάς. Η ζήτηση είναι ιδιαίτερα αυξημένη από ανύπαντρες γυναίκες στα 30 τους, που επιθυμούν να γίνουν μητέρες με επιλογή του δωρητή, χωρίς τον συνδυασμό της παραδοσιακής οικογενειακής δομής.
Ανάγκη για ρύθμιση
Οι αποκαλύψεις γύρω από τον Δανό δωρητή και τη διασυνοριακή διακίνηση σπέρματος ανέδειξαν σοβαρά προβλήματα στη ρύθμιση και την εποπτεία της βιομηχανίας. Ο δωρητής είχε προσφέρει δείγματα σε 67 κλινικές σε 14 χώρες, με κάθε κράτος να εφαρμόζει διαφορετικούς κανόνες σχετικά με τον αριθμό των παιδιών ή οικογενειών που μπορεί να αποκτήσει ένας δωρητής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται ελλείψεις ελέγχου και ηθικά διλήμματα, με τους ειδικούς να καλούν για τη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού μητρώου δωρητών, προκειμένου να αποφεύγονται φαινόμενα εκμετάλλευσης.
Οι ανησυχίες δεν περιορίζονται μόνο στην υγεία. Ζητήματα ταυτότητας και ψυχολογικής επιβάρυνσης για τα παιδιά και τους δωρητές αναδύονται σε μια εποχή όπου η τεχνολογία επιτρέπει την εύκολη ανεύρεση βιολογικών συγγενών μέσω τεστ DNA και κοινωνικών δικτύων. Ο βιοηθικός Τζον Άπλμπι αναφέρει ότι αυτή η κατάσταση είναι ένα «ηθικό ναρκοπέδιο», καθώς η ισχυρή επιθυμία για οικογένεια συγκρούεται με τις ανάγκες προστασίας όλων των εμπλεκομένων.
Mε πληροφορίες από το BBC
