«Καμπανάκι» για να μην καταρρεύσουν ελληνικά νησιά από τον υπερτουρισμό χτυπά μελέτη της Εθνικής Τράπεζας, σύμφωνα με την οποία θα χρειαστεί να υλοποιηθεί ένα κολοσσιαίο επενδυτικό πρόγραμμα 35 δισ. ευρώ με ορίζοντα την επόμενη δεκαετία για τη ριζική αναβάθμιση και τη δημιουργία νέων υποδομών, ικανών να αντέξουν τα εκατομμύρια των τουριστών που συρρέουν κάθε καλοκαίρι ειδικά στους δημοφιλείς νησιωτικούς τουριστικούς προορισμούς.
Οι επενδύσεις αυτές, σύμφωνα με τη μελέτη, θα πρέπει να συμπεριλάβουν κρίσιμες υποδομές όπως είναι τα λιμάνια, οι μεταφορές, το οδικό δίκτυο, η επάρκεια ενέργειας, το νερό και η διαχείριση αποβλήτων, καθώς πολλά από τα πιο δημοφιλή νησιά της χώρας έχουν ήδη ξεπεράσει τα όριά τους και χωρίς αναβάθμιση κινδυνεύουν να απωλέσουν τα επόμενα χρόνια την ελκυστικότητά τους ως τουριστικοί προορισμοί.
Η δημοσιοποίηση της μελέτης της Εθνικής συνέπεσε, χθες, χρονικά με την ανακοίνωση νέων στοιχείων για τη φετινή τουριστική κίνηση της χώρας από την Τράπεζα της Ελλάδος, σύμφωνα με τα οποία η χώρα μας οδεύει από ρεκόρ σε ρεκόρ. Στο οκτάμηνο Ιανουαρίου – Αυγούστου οι αφίξεις μη κατοίκων ταξιδιωτών αυξήθηκαν κατά 4,1% και οι σχετικές εισπράξεις κατά 12%, με το σύνολο των τουριστικών εισπράξεων να σπάει το φράγμα των 16,71 δισ. ευρώ από 14,92 δισ. ευρώ το οκτάμηνο του 2024. Μόνο τον μήνα Αύγουστο για πρώτη φορά οι εισπράξεις διαμορφώθηκαν σε επίπεδα πάνω από το όριο των 4,52 δισ. ευρώ από 4,1 δισ. ευρώ πέρυσι.
Τα ελληνικά νησιά υποδέχθηκαν το 2024 περίπου 16 εκατομμύρια επισκέπτες, διπλάσιους σε σχέση με πριν από δεκαπέντε χρόνια. Ο αριθμός αυτός το 2025 αναμένεται αυξημένος. Καλύπτουν πλέον, δε, το 11% του παγκόσμιου νησιωτικού τουρισμού, με επτά εξ αυτών να συγκαταλέγονται στους τριάντα πιο δημοφιλείς προορισμούς διεθνώς – ισάξια με το Μπαλί ή τη Χαβάη.
Πίσω όμως από την ευημερία των τουριστικών επιδόσεων που συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη, οι υποδομές ασφυκτιούν. Τους μήνες αιχμής, η τουριστική πυκνότητα φτάνει τους 33 επισκέπτες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο ημερησίως (καθώς σε πολλά νησιά ο πληθυσμός αυξάνεται κατά 50%-100%), έναντι μόλις 2-3 επισκέπτες στην υπόλοιπη Ελλάδα και τη Μεσόγειο. Το αποτέλεσμα είναι πιέσεις σε δίκτυα ύδρευσης, ενέργειας και αποβλήτων, αλλά και ένα αυξανόμενο περιβαλλοντικό αποτύπωμα που απειλεί τη φέρουσα ικανότητα των νησιωτικών προορισμών.
16 εκατ. τουρίστες στα νησιά μας το 2024 με διπλασιασμό αφίξεων την τελευταία 15ετία
11% του παγκόσμιου νησιωτικού τουρισμού καλύπτουν τα ελληνικά νησιά
7 ελληνικά νησιά συγκαταλέγονται στη λίστα των 30 πιο δημοφιλών προορισμών παγκοσμίως αντίστοιχα με εμβληματικά νησιά όπως το Μπαλί και η Χαβάη
400 εκατ. ευρώ οι ετήσιες εισπράξεις από τέλη διαμονής και κρουαζιέρας
33 επισκέπτες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο ημερησίως στα νησιά, έναντι 2–3 στην υπόλοιπη Ελλάδα και τη Μεσόγειο
50% έως 100% αυξάνεται με τους τουρίστες ο πληθυσμός των νησιών
45% αύξηση (+5 δισ. ευρώ) στις τουριστικές εισπράξεις αν προχωρήσουν οι επενδύσεις σε υποδομές
Η μελέτη της ΕΤΕ επισημαίνει πως, παρά τις εκρηκτικά αυξανόμενες ανάγκες, οι επενδύσεις ανά κάτοικο στα νησιά παραμένουν αντίστοιχες με της ενδοχώρας. Αυτό σημαίνει ότι η τουριστική ανάπτυξη κινδυνεύει να «παγιδευτεί» στα όριά της, εάν δεν υπάρξει άμεση αναπροσαρμογή πολιτικής και χρηματοδοτικών προτεραιοτήτων.
Η Εθνική Τράπεζα υπολογίζει ότι οι ετήσιες επενδυτικές ανάγκες για τη δεκαετία 2025–2035 φτάνουν τα 3,5 δισ. ευρώ, έναντι των σημερινών 2 δισ. ευρώ. Τα επιπλέον κονδύλια κατανέμονται ως εξής:
- +1 δισ. ευρώ για την κάλυψη της εποχικής αύξησης του πληθυσμού έως και 50%.
- +500 εκατ. ευρώ για τη «νησιωτική επιβάρυνση», δηλαδή το αυξημένο κόστος κάλυψης άλλων κρίσιμων αναγκών.
Η συνολική επενδυτική προσπάθεια των 35 δισ. ευρώ ως το 2035 δεν είναι απλώς αριθμητικός στόχος, είναι προϋπόθεση για να παραμείνουν τα νησιά λειτουργικά, ελκυστικά και ανταγωνιστικά, σημειώνει η Εθνική.
ΠΟΡΟΙ
Η μελέτη εντοπίζει ένα τρίπτυχο χρηματοδότησης:
- Ίδιοι πόροι: Τα τέλη διαμονής και κρουαζιέρας αποφέρουν σήμερα περί τα 400 εκατ. ευρώ ετησίως. Με τη θεσμοθέτηση πλήρους ανταποδοτικότητας (ring-fencing), τα ποσά αυτά θα μπορούσαν να επιστρέφουν απευθείας στις τοπικές κοινωνίες, χρηματοδοτώντας κρίσιμες υποδομές.
- Ιδιωτικά κεφάλαια: Μέσω ΣΔΙΤ και παραχωρήσεων, μπορούν να κινητοποιηθούν επενδύσεις σε λιμένες, μαρίνες, ενεργειακά δίκτυα και μονάδες διαχείρισης αποβλήτων.
- Ευρωπαϊκά εργαλεία: Ο συνδυασμός επιχορηγήσεων από το Ταμείο Ανάκαμψης (RRF), το ΕΣΠΑ και δανείων της ΕΤΕπ μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα υπάρξει ένα συνεκτικό πλαίσιο διακυβέρνησης.
ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ
Η Εθνική τονίζει ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο δεν είναι η έλλειψη πόρων, αλλά η ανεπάρκεια διοικητικού συντονισμού. Ο κατακερματισμός αρμοδιοτήτων μεταξύ υπουργείων, περιφερειών και δήμων οδηγεί σε καθυστερήσεις, ενώ τα 3/4των νησιωτικών δήμων δεν διαθέτουν τεχνικές υπηρεσίες, με αποτέλεσμα τα έργα να «κολλούν» στις μελέτες.
Η πρόταση που καταθέτει η μελέτη είναι να συσταθεί μια Εθνική Αρχή Υποδομών Νησιών. Ο νέος αυτός φορέας θα λειτουργεί ως κεντρικός κόμβος στρατηγικού σχεδιασμού, με αποστολή:
- να συγκεντρώνει και να κατανέμει πόρους,
- να ιεραρχεί έργα με αντικειμενικά δεδομένα,
- να επιταχύνει την υλοποίηση μέσω ψηφιακών fast-track μηχανισμών.
Η Αρχή αυτή θα πρέπει να πλαισιωθεί από δύο συμπληρωματικούς πυλώνες:
- Το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, που θα συνδέσει τον χωρικό σχεδιασμό με τις ανάγκες υποδομών.
- Έναν μηχανισμό τεχνικής υποστήριξης, με κεντρική ωρίμανση έργων και δείκτες αποδοτικότητας.
Παραδείγματα όπως οι Βαλεαρίδες και οι Αζόρες δείχνουν ότι η ενσωμάτωση αυτών των τριών πυλώνων σε ένα «θεσμικό τρίγωνο» αυξάνει θεαματικά την αποτελεσματικότητα.
Η επόμενη δεκαετία δεν θα κριθεί από το πλήθος των αφίξεων που αναμένεται ότι θα βαίνουν αυξανόμενες, αλλά από το πώς θα διαχειριστούμε την επιτυχία. Οι διεθνείς τάσεις -αύξηση της ζήτησης από αγορές υψηλής δαπάνης και στροφή σε ταξίδια εκτός αιχμής — δημιουργούν ένα παράθυρο ευκαιρίας. Αν τα νησιά το αξιοποιήσουν, μπορούν να αυξήσουν τη μέση δαπάνη ανά τουρίστα κατά 15% και να μειώσουν την υπερσυγκέντρωση τουριστών την περίοδο Ιουλίου–Αυγούστου από 42% σε 34%.
Σύμφωνα με την ΕΤΕ, οι επενδύσεις στις υποδομές μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση του τουριστικού ΑΕΠ κατά 45%, αγγίζοντας τα 30 δισ. ευρώ ετησίως και ενισχύοντας σημαντικά την απασχόληση και τις εξαγωγές.
Εφημερίδα Απογευματινή
