Η Βουλή ενέκρινε το νέο νομοσχέδιο για το μεταναστευτικό που φέρνει ριζικές αλλαγές στη διαχείριση της παράνομης μετανάστευσης. Το νέο θεσμικό πλαίσιο εισάγει την ποινικοποίηση της παράνομης παραμονής και ενισχύει τα εργαλεία του κράτους για την αντιμετώπιση καταχρηστικών πρακτικών στο σύστημα ασύλου.
Το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου επισημαίνει ότι το νέο πλαίσιο στοχεύει στην ενίσχυση των κρατικών εργαλείων για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης. Οι βασικές καινοτομίες περιλαμβάνουν την ποινικοποίηση της παράνομης παραμονής με ποινή φυλάκισης από 2 έως 5 έτη και ελάχιστο πρόστιμο 5.000 ευρώ.
Παράλληλα, καταργείται η δυνατότητα νομιμοποίησης μέσω μακροχρόνιας παράνομης διαμονής επτά ετών, ενώ περιορίζονται σημαντικά οι μεταγενέστερες αιτήσεις διεθνούς προστασίας. Αυτά τα μέτρα αποσκοπούν στην αποτροπή καταχρηστικών πρακτικών που επιβαρύνουν το σύστημα.
Σημαντική αλλαγή αποτελεί η επέκταση της διοικητικής κράτησης έως 24 μήνες, χωρίς ανασταλτικό αποτέλεσμα από την υποβολή αντιρρήσεων. Η προθεσμία για οικειοθελή αναχώρηση συντομεύεται σε 14 ημέρες, με δυνατότητα ηλεκτρονικής επιτήρησης ως ενδιάμεση λύση.
Η ηλεκτρονική επιτήρηση παρέχει στις αρχές τη δυνατότητα καλύτερου ελέγχου χωρίς την άμεση κράτηση, μειώνοντας παράλληλα το κόστος για τη διοίκηση και ενισχύοντας τη συμμόρφωση των πολιτών τρίτων χωρών.
Επέκταση της έννοιας «χώρα επιστροφής»
Το νέο νομοσχέδιο διευρύνει την έννοια της χώρας επιστροφής, ώστε να περιλαμβάνει όχι μόνο τη χώρα συνήθους διαμονής, αλλά και την ασφαλή τρίτη χώρα και την πρώτη χώρα ασύλου. Αυτή η αλλαγή επιταχύνει τις διαδικασίες επιστροφής και περιορίζει το φαινόμενο του “asylum shopping”.
Τα κριτήρια κινδύνου διαφυγής γίνονται πιο αντικειμενικά και αυστηρά, περιλαμβάνοντας την έλλειψη σταθερής κατοικίας, την αλλαγή τόπου χωρίς ενημέρωση και την άρνηση ταυτοποίησης ή λήψης βιομετρικών στοιχείων.
Απαγόρευση εισόδου και ποινικές κυρώσεις
Καθιερώνεται υποχρεωτικός λόγος απαγόρευσης εισόδου σε περίπτωση κινδύνου για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια, με διάρκεια που μπορεί να φτάσει τα δέκα έτη. Για την παράνομη επανείσοδο από εγγεγραμμένους σε κατάλογο ανεπιθύμητων προβλέπεται φυλάκιση τουλάχιστον 3 ετών και αυξημένη χρηματική ποινή 10.000 ευρώ.
Ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, κ. Πλεύρης, τόνισε ότι “όταν σε κάποιον απορριφθεί το άσυλο και έχει παραβιάσει τον ελληνικό νόμο, παραμένοντας παράνομα στην ελληνική επικράτεια, θα έχει διοικητική κράτηση, ηλεκτρονική επιτήρηση και ποινικές κυρώσεις”.
Στόχοι και αναμενόμενα αποτελέσματα
Οι νέες διατάξεις αναμένεται να μειώσουν την παράνομη διαμονή και την υποτροπή, χάρη σε αυστηρότερες ποινές και ταχύτερες διαδικασίες. Παράλληλα, θα αποσυμφορηθούν η Υπηρεσία Ασύλου, η Ελληνική Αστυνομία και τα δικαστήρια.
Η κατεύθυνση των διοικητικών πόρων σε πραγματικές ανάγκες διεθνούς προστασίας και η ενίσχυση της νομικής θωράκισης με σαφέστερους ορισμούς και κριτήρια αποτελούν επιπλέον στόχους του νέου πλαισίου.
Τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου
Τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου για το μεταναστευτικό παρουσίασε το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου υπό τη μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων:
1) Τι αλλάζει στον ορισμό της «χώρας επιστροφής»;
Διευρύνεται η έννοια ώστε να περιλαμβάνει όχι μόνο τη χώρα συνήθους διαμονής, αλλά και την ασφαλή τρίτη χώρα και την πρώτη χώρα ασύλου, εφόσον η αίτηση απορριφθεί ως απαράδεκτη.
2) Σε σχέση με τον «κίνδυνο διαφυγής», τι προβλέπει το νομοσχέδιο;
Τα κριτήρια γίνονται πιο αντικειμενικά και αυστηρά. Παραδείγματα: η έλλειψη σταθερής κατοικίας, η αλλαγή τόπου χωρίς ενημέρωση και η άρνηση ταυτοποίησης ή λήψης βιομετρικών.
3) Ποιο είναι το πρακτικό όφελος αυτών των αλλαγών;
Μειώνεται ο κίνδυνος καθυστερήσεων, επιταχύνουμε τις επιστροφές και περιορίζουμε το φαινόμενο του λεγόμενου asylum shopping.
4) Ποια θα είναι η νέα προθεσμία για οικειοθελή αναχώρηση;
Από 25 ημέρες μειώνεται σε 14. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να παραταθεί έως 60 ημέρες, αντί για 120 που ίσχυε μέχρι τώρα.
5) Προστίθεται και η ηλεκτρονική επιτήρηση. Τι σημαίνει αυτό;
Δίνει μια ενδιάμεση λύση ανάμεσα στην πλήρη ελευθερία και την κράτηση. Έτσι μπορούμε να επιτηρούμε καλύτερα την πραγματοποίηση της οικειοθελούς αναχώρησης.
6) Τι κερδίζει η διοίκηση;
Μειώνεται το κόστος και ενισχύεται η συμμόρφωση χωρίς να χρειάζεται άμεση κράτηση.
7) Σε ποιες περιπτώσεις καθίσταται πλέον υποχρεωτική η απαγόρευση εισόδου στην ελληνική επικράτεια;
Όταν υπάρχει κίνδυνος για τη δημόσια τάξη, την εθνική ασφάλεια ή τη δημόσια υγεία.
8) Και για πόσο διάστημα μπορεί να ισχύσει;
Έως 10 χρόνια, με δυνατότητα παράτασης για άλλα 5.
9) Ποιο είναι το μήνυμα που στέλνει αυτή η αλλαγή;
Ότι δεν υπάρχει ανοχή στην επανείσοδο παραβατών. Είναι μέτρο αποτροπής και προστασίας της κοινωνίας μας.
10) Ποιες ποινές προβλέπονται για την παράνομη διαμονή;
Ελάχιστη φυλάκιση δύο (2) ετών και ελάχιστο πρόστιμο 5.000 ευρώ.
11) Υπάρχει δυνατότητα αναστολής;
Μόνο αν ο παραβάτης αναχωρήσει οικειοθελώς. Σε αυτήν την περίπτωση, η αναστολή ενεργοποιείται με την αποχώρηση.
12) Γιατί τόσο αυστηρό πλαίσιο;
Στόχος είναι να υπογραμμιστεί η ποινική απαξία της παράνομης παραμονής για την ελληνική έννομη τάξη, για την οποία δεν είναι ανεκτή η παραμονή στο έδαφός της από έναν αλλοδαπό που έχει απωλέσει το δικαίωμα αυτό.
13) Ποιες αλλαγές φέρνει το νομοσχέδιο στη διοικητική κράτηση;
Διευρύνονται οι λόγοι ώστε να περιλαμβάνουν και ζητήματα ασφάλειας. Επίσης, η προσφυγή κατά της κράτησης δεν έχει πλέον ανασταλτικό αποτέλεσμα. Τέλος, η μέγιστη διάρκεια παρατείνεται από 18 σε 24 μήνες με εξαμηνιαίο έλεγχο.
14) Γιατί κρίθηκε αναγκαία αυτή η παράταση;
Για να δοθεί επαρκής χρόνος στις αρχές για ταυτοποίηση και έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων, αλλά και για την προστασία της δημόσιας ασφάλειας.
15) Ποιες είναι οι νέες ποινές για όσους εισέρχονται ή επανεισέρχονται παράνομα;
Για παράνομη είσοδο, φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών και πρόστιμα τουλάχιστον 5.000 ευρώ.
Για παράνομη επανείσοδο από εγγεγραμμένους σε κατάλογο ανεπιθύμητων: φυλάκιση τουλάχιστον 3 ετών και αυξημένη χρηματική ποινή τουλάχιστον 10.000 ευρώ.
Αποκλείεται η μετατροπή/αναστολή της ποινής· δυνατή αναστολή μόνο εφόσον ο δράστης αναχωρήσει οικειοθελώς από την Ελλάδα, οπότε η αναστολή εκκινεί από την αποχώρηση.
16) Ποιο είναι το ζητούμενο;
Να αποθαρρύνουμε την επανείσοδο μετά την απομάκρυνση και να δείξουμε ότι οι κανόνες έχουν συνέπειες.
17) Τι αλλάζει για όσους μένουν παράνομα πάνω από 7 χρόνια;
Καταργείται η δυνατότητα να αποκτήσουν άδεια διαμονής μόνο και μόνο λόγω της παρατεταμένης παρουσίας τους.
18) Με ποιο στόχο;
Για να μην υπάρχει κίνητρο μη συμμόρφωσης και να συνδεθεί η παραμονή με νόμιμες διαδικασίες.
19) Πώς θα περιοριστεί η κατάχρηση του συστήματος ασύλου;
Με αυστηρότερους κανόνες για τις μεταγενέστερες αιτήσεις και με νέα εργαλεία ταχείας επιστροφής σε καταχρηστικές περιπτώσεις.
20) Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Ότι η διαδικασία θα επιταχύνεται, οι πόροι θα κατευθύνονται σε πραγματικά βάσιμες αιτήσεις και το σύστημα θα γίνεται πιο αξιόπιστο.
21) Ποιες θα είναι οι γενικότερες επιπτώσεις του νομοσχεδίου;
Θα μειωθεί η παράνομη διαμονή και η υποτροπή, χάρη σε αυστηρότερες ποινές και ταχύτερες διαδικασίες.
Θα αποσυμφορηθούν η Υπηρεσία Ασύλου, η Ελληνική Αστυνομία και τα δικαστήρια.
Θα κατευθυνθούν οι διοικητικοί πόροι σε πραγματικές ανάγκες διεθνούς προστασίας. Θα ενισχυθεί η νομική θωράκιση, με πιο σαφείς ορισμούς και κριτήρια.
