Ήταν 2010 όταν πάγωσαν οι συνομιλίες μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης για την οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Μετά την πτώση του Καντάφι, το 2011, η Λιβύη εισήλθε σε παρατεταμένη αστάθεια και έγινε έρμαιο στα χέρια ξένων δυνάμεων.
Ως εκ τούτου, η ελληνολιβυκή ΑΟΖ τέθηκε εκτός ατζέντας, με την Άγκυρα να εκμεταλλεύεται το κενό και, με «όχημα» την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια που παρείχε στην Τρίπολη, να υπογράφει το παράνομο και ανυπόστατο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Ύστερα από δεκαπέντε χρόνια, η Ελλάδα και η Λιβύη κήρυξαν την επίσημη επανέναρξη της διαδικασίας για την οριοθέτηση ΑΟΖ. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνεδρίαση των δύο τεχνικών επιτροπών.
Η «Κυριακάτικη Απογευματινή» αποκαλύπτει το παρασκήνιο της συνάντησης που είχε στην Αθήνα, την Τετάρτη, ο Γιώργος Γεραπετρίτης με τον ασκούντα χρέη υπουργού Εξωτερικών της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας της Λιβύης, Ταχέρ Σαλέμ Αλ Μπαούρ, αλλά και τα «ψιλά» γράμματα της ανακοίνωσης που εξεδόθη μετά το ραντεβού τους.
Πίσω από κλειστές πόρτες
Στη διπλωματία κάθε λέξη έχει τη σημασία της. Το γεγονός ότι η ελληνική πλευρά τόνιζε, πριν και μετά την επίσκεψη του Λίβυου αξιωματούχου, ότι πρόκειται για τον «ασκούντα χρέη υπουργού Εξωτερικών» έγινε σκοπίμως, καθώς η κυβέρνηση του Ντμπέιμπα (που υπέγραψε το τουρκολιβυκό μνημόνιο) είναι μια μεταβατική κυβέρνηση.
Αυτή είναι η θέση της Ελλάδας και δεν αλλάζει. Όταν έρθει η ώρα να υπογράψουμε συμφωνία για ΑΟΖ, αυτό θα γίνει μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και μιας νόμιμα εκλεγμένης λιβυκής κυβέρνησης. Όμως, μέχρι να φτάσουμε εκεί, απαιτείται μεγάλη διπλωματική και νομική προεργασία.
Για τον λόγο αυτό συστήθηκαν ήδη δύο τεχνικές επιτροπές που έχουν επωμιστεί το βαρύ φορτίο της προετοιμασίας των διαπραγματεύσεων.
Ο πρώτος γύρος πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη στην Αθήνα, υπό τον πρέσβη Ανδρέα Φρυγανά, καθώς η επικεφαλής της ελληνικής επιτροπής, η υφυπουργός Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, είχε ήδη μεταβεί στις ΗΠΑ. Δεν υπήρχε, όμως, χρόνος για χάσιμο ή για αναβολή των συνομιλιών και έτσι οι επιτροπές έπιασαν αμέσως δουλειά.
Ο επόμενος γύρος θα γίνει στην Τρίπολη στο εγγύς μέλλον. Ημερομηνία, προσώρας, δεν έχει συμφωνηθεί.
Σύμφωνα με άριστα πληροφορημένες πηγές της υπογράφουσας, οι δύο υπουργοί συνομιλούσαν επί μιάμιση ώρα, σε διαφορετικό χώρο από εκείνον όπου βρίσκονταν τα μέλη των τεχνικών επιτροπών. Μάλιστα, παρέτειναν τη συζήτησή τους, προκειμένου να δώσουν περισσότερο χρόνο στις δύο αντιπροσωπείες.
Ακόμα και το working lunch, το γεύμα εργασίας δηλαδή, έγινε εντός του υπουργείου για να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος.
Όπως επισημαίνουν στην «Κυριακάτικη Α.» γνώστες των συνομιλιών των επιτροπών, που είχαν διερευνητικό χαρακτήρα, εξετάστηκαν: οι όροι υπό τους οποίους θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν οι διαπραγματεύσεις, ο τρόπος και η βάση της συζήτησης, καθώς, ως γνωστόν, οι θέσεις των δύο πλευρών δεν κινούνται στην ίδια κατεύθυνση. Αμφότερες, μάλιστα, έχουν καταθέσει την οπτική τους στον ΟΗΕ μέσω επιστολών, με την Τρίπολη το τελευταίο διάστημα να υιοθετεί την τουρκική ρητορική και επιχειρηματολογία — μολονότι η Λιβύη, εν αντιθέσει με την Τουρκία, έχει υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Μάλιστα, στο έγγραφο που έστειλε η Ελλάδα στον ΟΗΕ (3.9.25), ως απάντηση στη λιβυκή επιστολή, τόνιζε ότι η χώρα μας απορρίπτει τον λιβυκό ισχυρισμό ότι «η μέση γραμμή πρέπει να χαράσσεται με βάση τις ηπειρωτικές ακτές των δύο χωρών», θέση που παραπέμπει στην πάγια τουρκική επιχειρηματολογία.
Την Τετάρτη, ο Γ. Γεραπετρίτης είχε επιστρατεύσει χάρτες στη συζήτηση με τον συνομιλητή του, κατά τη διάρκεια της οποίας τόνισε αρκετές φορές ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι παράνομο — με τον Λίβυο να παραμένει (στο άκουσμα του αυτονόητου)… σιωπηλός και αμήχανος.
Βεβαίως, συζήτησαν κι άλλα θέματα, όπως τις προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές. Η Τρίπολη δεν αποτελεί αφετηρία των ροών. Από τη δυτική Λιβύη, οι ροές είναι σχεδόν μηδενικές, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές. Στον αντίποδα, η ανατολική πλευρά —που ελέγχεται από τον στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ— μοιάζει με στρόφιγγα που ανοίγει και κλείνει ανάλογα με τις πολιτικές συγκυρίες.
Οι ροές το καλοκαίρι από το Τομπρούκ ήταν πολύ αυξημένες. Μετά το ταξίδι του κ. Γεραπετρίτη περιορίστηκαν, αλλά τις τελευταίες εβδομάδες αυξήθηκαν εκ νέου. Η Τρίπολη, ωστόσο, δεν μπορεί να κάνει κάτι γι’ αυτό, επειδή δεν έχει λόγο στα της ανατολικής πλευράς.
Συζητήθηκε, όμως, η ενίσχυση της συνεργασίας τους, με τον Έλληνα υπουργό να εκφράζει την ετοιμότητα της Ελλάδας να συνεχίσει να εκπαιδεύει στελέχη της λιβυκής ακτοφυλακής στο Κέντρο Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής (ΚΕΝΑΠ) στα Χανιά.
Συζητήθηκε, επίσης, μέχρι και το ενδεχόμενο έναρξης απ’ ευθείας αεροπορικής σύνδεσης μεταξύ Αθήνας και Τρίπολης, ενώ «κλειδωμένη» είναι και η μετάβαση ελληνικής επιχειρηματικής αποστολής στη Λιβύη εντός του φθινοπώρου.
Μεγάλη ζέση
Στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών, με γνώση των συνομιλιών της Τετάρτης, έλεγαν στην εφημερίδα μας ότι εκείνο που διαπίστωσαν είναι ότι ο Αλ Μπαούρ έδειξε μεγάλη ζέση για την έναρξη των συνομιλιών για την ΑΟΖ — γεγονός που σίγουρα συνιστά επιτυχία της ελληνικής διπλωματικής τακτικής.
Είναι, βεβαίως, και απόρροια της ιδιοτέλειας με την οποία προσεγγίζουν το θέμα οι Λίβυοι. Η απάντηση στο εύλογο ερώτημα «γιατί τώρα;» είναι απλή: μυρίστηκαν κινητικότητα για τους υδρογονάνθρακες στην εύφορη περιοχή μας.
Είδαν ότι ο αμερικανικός κολοσσός Chevron ετοιμάζεται να έρθει για έρευνες νοτίως της Κρήτης και της Πελοποννήσου — εκεί που δεν υπάρχουν (ούτε για την Ελλάδα ούτε για τις ΗΠΑ) «αμφισβητούμενα σημεία» ή γεωπολιτικά ρίσκα — και είπαν να κλείσουν εκκρεμότητες ετών, ώστε να πλασάρουν ένα διαφορετικό προφίλ σε Ευρωπαίους, Αμερικανούς, αλλά και σε ενεργειακούς κολοσσούς.
Τι θα κάνουν
Ο δρόμος για την Ελλάδα δεν θα είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Διπλωματικοί κύκλοι θεωρούν δεδομένο ότι θα αντιδράσουν τόσο η Άγκυρα όσο και η Βεγγάζη — είτε ξεχωριστά, σε ρητορικό επίπεδο, είτε συντεταγμένα.
Το πρώτο σενάριο είναι το πιο ήπιο· το δεύτερο είναι το πιο πιθανό. Εκτιμάται ότι θα επισπευστεί η επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη λιβυκή Βουλή (πλευρά Χάφταρ). Δεν αποκλείεται αυτό να γίνει εντός του Οκτωβρίου, όταν δηλαδή ανοίξει εκ νέου το κοινοβούλιο του Ακίλα Σάλεχ, που παραμένει κλειστό τον Σεπτέμβριο.
Η εξέλιξη αυτή αναμφίβολα θα είναι αρνητική για την Ελλάδα. Ωστόσο, η χώρα μας εξακολουθεί να λέει ότι:
«Είτε επικυρωθεί από τη λιβυκή Βουλή το τουρκολιβυκό σύμφωνο, που αγνοεί την ύπαρξη ελληνικών νησιών, είτε όχι… θα εξακολουθεί να είναι παράνομο».
Εν αντιθέσει με την Ελλάδα, η Τουρκία δεν έχει αντικείμενες ακτές με τη Λιβύη.
Τέλος, μένει να φανεί πώς και αν θα εμπλακεί η Βεγγάζη στον διάλογο για ΑΟΖ μεταξύ Αθήνας και Τρίπολης. Ως γνωστόν, η πλευρά του Χάφταρ δεν αναγνωρίζει την κυβέρνηση του Ντμπέιμπα ούτε τα αποτελέσματα των μνημονίων που υπογράφει η Τρίπολη. Μέχρι τώρα, τουλάχιστον.
Κυριακάτικη Απογευματινή
