Από τις επαφές στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, την ακύρωση της συνάντησης των Μητσοτάκη και Ερντογάν και από το τετ α τετ του Τραμπ με τον Τούρκο πρόεδρο εξάγονται πολλά συμπεράσματα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ένα είναι σίγουρο για το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων: η νηνεμία πέρασε, με ευθύνη της Αγκυρας. Ωστόσο, η Αθήνα θα συνεχίσει τα αποφασιστικά βήματα προς την εξοπλιστική, ενεργειακή και γεωπολιτική της αναβάθμιση, χωρίς να κλείνει την πόρτα στον διάλογο.
Τις προηγούμενες ημέρες χύθηκε αρκετό μελάνι για τους λόγους για τους οποίους ο Ταγίπ Ερντογάν επέλεξε —διότι περί επιλογής επρόκειτο— να ζητήσει αναβολή της συνάντησης με τον Έλληνα πρωθυπουργό μόλις τέσσερις ώρες πριν από το «κλειδωμένο» ραντεβού τους. Επίσης, η τουρκική πλευρά επικαλέστηκε το ασφυκτικά γεμάτο πρόγραμμα του προέδρου Ερντογάν. Στις 9.00 η ώρα θα έβλεπε τον Κυριάκο Μητσοτάκη, για μισή ώρα (στην ουσία, για είκοσι λεπτά καθαρού χρόνου λόγω της διερμηνείας), διότι στις 9.30 έπρεπε να συμμετάσχει στη Συνεδρίαση για τη Γάζα που συνεκάλεσε ο Ντόναλντ Τραμπ, προσκαλώντας ηγέτες αραβικών και μουσουλμανικών χωρών.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η τουρκική πλευρά το γνώριζε τουλάχιστον από το απόγευμα της Δευτέρας, επομένως μπορούσε τότε (αν όχι και νωρίτερα) να ζητήσει αλλαγή από την ελληνική πλευρά. Δεν το έκανε, με αποτέλεσμα αρμόδιες πηγές να διαβάζουν ως προσχηματική τη δικαιολογία περί προγράμματος και να επισημαίνουν στην «Κυριακάτικη Απογευματινή» ότι στην τελική… η Τουρκία είναι εκείνη που επρόκειτο να επωφεληθεί περισσότερο από (έστω) μια φωτογραφία με τη χειραψία των δύο ηγετών, όχι η Ελλάδα. Γιατί η γείτονα έχει ανάγκη να δείξει στη Δύση ότι συνομιλεί με όλους τους γείτονές της και δη με τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ.
Στις 2 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί στην Κοπεγχάγη η συνεδρίαση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας. Εφόσον ο Ερντογάν λάβει μέρος, υπάρχει περιθώριο συνάντησης και τότε θα φανεί αν η αναβολή ήταν απλά ζήτημα προγράμματος ή αν σκοπίμως οι Τούρκοι έστησαν διπλωματικό χουνέρι στην ελληνική πλευρά. Στη δεύτερη περίπτωση, πάντως, τα σύννεφα στα ελληνοτουρκικά θα πυκνώσουν επικίνδυνα.
Με οδηγό το παρελθόν…
Πάντως, άριστα πληροφορημένοι διπλωματικοί κύκλοι έλεγαν στην «Κυριακάτικη Α» ότι ούτε τα άλλα σενάρια που ακούστηκαν τις τελευταίες ημέρες ευσταθούν. Συγκεκριμένα, ειπώθηκε ότι η Τουρκία ενοχλήθηκε, επειδή η Ελλάδα βιάστηκε να ανακοινώσει τη συνάντηση. «Εμείς πάντα ανακοινώνουμε a priori τις συναντήσεις μας, εν αντιθέσει με τους γείτονές μας. Η συνάντηση ήταν κανονισμένη και άρτια οργανωμένη», επέμεναν από την Αθήνα. Το έτερο σενάριο, που απορρίπτουν ως εκδοχή οι καλά γνωρίζοντες, σχετίζεται με την υποτιθέμενη διαρροή της ατζέντας (άρση του casus belli ως προϋπόθεση για συμμετοχή της Τουρκίας στο SAFE αλλιώς βέτο, Λιβύη, ενέργεια, καλώδιο κ.λπ.). Είθισται, πριν από κάθε ελληνοτουρκική επαφή, ο Τύπος να δημοσιεύει τα επικρατέστερα θέματα που πρόκειται να συζητηθούν. Το ίδιο συνέβη και τώρα. Γιατί δεν ενοχλήθηκαν στο παρελθόν οι Τούρκοι και ενοχλήθηκαν αυτή τη φορά; Οι ίδιοι διπλωματικοί κύκλοι εκτιμούν ότι ο Τ. Ερντογάν θα ακύρωνε τη συνάντηση μόνο για κάτι που τον δυσαρέστησε.
Πάντως, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε την Παρασκευή από το βήμα του ΟΗΕ ότι:
«Η Ανατολική Μεσόγειος αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις, όπως η μετανάστευση. Σε κάθε μας σχέση με κάθε γείτονα, η Ελλάδα έχει πυξίδα τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου. Η Ελλάδα αναζητά ειρηνική συνύπαρξη με την Τουρκία. Τα ήρεμα νερά πρέπει να μας επιτρέψουν να βρούμε λύση και για τις δύο πλευρές. Η Τουρκία πρέπει να άρει την απειλή πολέμου εναντίον της Ελλάδας, που είναι μαύρο σύννεφο πάνω από τις σχέσεις μας. Το casus belli πρέπει να αρθεί».
Η εξοπλιστική αναβάθμιση της Ελλάδας και τα νέα deals που δρομολογούνται, ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, τα Θαλάσσια Πάρκα, η προετοιμασία της συζήτησης με την Τρίπολη για τη χάραξη ελληνολιβυκής ΑΟΖ, η επιμονή στην κατασκευή του καλωδίου για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου και, φυσικά, η έλευση της Chevron για έρευνες υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης, είναι κινήσεις που σίγουρα δεν άρεσαν στην Τουρκία. Ουδείς μπορεί να μαντέψει ποια εξ αυτών ξάφνιασαν και, ως εκ τούτου, θύμωσαν τον Τ. Ερντογάν. Ενδεχομένως να μην περίμενε ότι η Ελλάδα θα προχωρήσει. Να μας το «κράταγε».
Όπως, όμως, είπε και ο πρωθυπουργός στη Wall Street Journal:
«Εάν κάποιες φορές αυτό που κάνουμε προκαλεί κάποια δυσφορία στην Τουρκία, ας είναι. C’est la vie, όπως θα έλεγαν και οι Γάλλοι».
Με το κιάλι τα F-35
Εκτός από τη διπλωματική απρέπεια της Νέας Υόρκης, ο Τ. Ερντογάν επιχείρησε να «ψηλώσει» προβάλλοντας και τη σχέση του με τον Ντ. Τραμπ. Η αλήθεια είναι ότι ο «πλανητάρχης» εξήρε τον ρόλο που παίζει η Τουρκία για ορισμένα κρίσιμα —για τις ΗΠΑ— θέματα (Συρία, Γάζα κ.λπ.), ενώ κατά τη συνάντηση των δύο προέδρων στον Λευκό Οίκο υπεγράφησαν και συμφωνίες για: την αγορά 225 αεροσκαφών Boeing από την Turkish Airlines, deals για υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), Μνημόνιο Στρατηγικής Συνεργασίας στον τομέα της Πολιτικής Πυρηνικής Ενέργειας.
Από την Αθήνα σχολίασαν στην «Κυριακάτικη Απογευματινή» ότι μια Τουρκία εντός ΝΑΤΟ είναι καλύτερη από μία “εκτός”. Εννοώντας ότι είναι προς το συμφέρον όλων των μελών της Συμμαχίας να είναι η γείτονα στο πνεύμα της Συμμαχίας και δεμένη στο άρμα της Δύσης.
Όσον αφορά τα F-35, που διακαώς θέλει η Τουρκία, οι ίδιες φωνές έλεγαν στην εφημερίδα ότι ο δρόμος είναι πολύ μακρύς και δύσκολος για την Άγκυρα. Δεν λύθηκαν όλα την Πέμπτη στην Ουάσινγκτον. Για να πάρει η Τουρκία τα μαχητικά 5ης γενιάς, πρέπει να ξεπεράσει τέσσερα στάδια:
Να αποδεσμευτεί από τη ρωσική ενέργεια, πράγμα που δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη.
Να λύσει το θέμα των ρωσικών S-400.
Να υπάρξει έγκριση από το Κογκρέσο των ΗΠΑ.
Να δώσει το πράσινο φως το Ισραήλ, οι σχέσεις του οποίου με την Τουρκία βρίσκονται στο ναδίρ.
Το Τελ Αβίβ επιμένει ότι δεν θέλει να συνορεύει με μια “εχθρική” δύναμη που διαθέτει και αυτή F-35 στο οπλοστάσιό της.
Οι επαφές
Αξίζει να σημειωθεί ότι την ώρα που οι Ντ. Τραμπ και Ρ.Τ. Ερντογάν συζητούσαν το θέμα των F-35 και των F-16 στον Λευκό Οίκο, ο Κ. Μητσοτάκης συναντούσε τον πρόεδρο της Lockheed Martin, κατασκευάστριας εταιρείας των F-35 που θα προμηθευτεί η Ελλάδα. Λίγες ώρες νωρίτερα, ο πρωθυπουργός είχε συνάντηση γνωριμίας με την Κίμπερλι Γκίλφοϊλ, τη νέα πρέσβειρα των ΗΠΑ στην Αθήνα.
Η άρση των κυρώσεων βάσει του νόμου CAATSA, στην οποία προσβλέπει ο Τ. Ερντογάν για να πάρει τα F-35, πρωταγωνίστησε και σε επιστολή που έστειλαν βουλευτές στους υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας των ΗΠΑ λίγο πριν από τη συνάντηση Τραμπ – Ερντογάν.
Ο Κρις Πάππας, ο Γκας Μπιλιράκης, η Ντίνα Τάιτους και η Νικόλ Μαλλιωτάκη, συμπρόεδροι και αντιπρόεδροι της Ελληνικής Ομάδας στο Κογκρέσο, ηγήθηκαν ενός διακομματικού γκρουπ συναδέλφων τους σε επιστολή προς τον Μάρκο Ρούμπιο και τον Πιτ Χέγκσεθ.
Οι νομοθέτες εξήγησαν ότι αντιτίθενται στην πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-16 και F-35 στην Τουρκία, λόγω της κατοχής ρωσικών πυραυλικών συστημάτων S-400.
Στην επιστολή τους τόνισαν:
«Οι κίνδυνοι ασφαλείας από την απόκτηση και τη συνεχιζόμενη κατοχή του ρωσικού συστήματος S-400 από την Τουρκία είναι γνωστοί. Το S-400 αποτελεί άμεση απειλή για τα στρατιωτικά αεροσκάφη των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων τόσο του F-16 όσο και του F-35, επιτρέποντας στις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες να αποκτήσουν πληροφορίες για ευαίσθητη στρατιωτική τεχνολογία των ΗΠΑ, εάν λειτουργούν παράλληλα με αυτές τις πλατφόρμες».
Βεβαίως, αν η Τουρκία πάρει Patriot από τις ΗΠΑ, πρακτικά δεν θα χρειάζεται τους S-400. Μια τέτοια αλλαγή, όμως, θα δυσαρεστούσε τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Επομένως, δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις για την Άγκυρα.
Κυριακάτικη Απογευματινή
