Ο Γρηγόρης Βαλτινός δεν χρειάζεται συστάσεις: είτε ως ηθοποιός είτε ως σκηνοθέτης, είναι από τους πλέον δημοφιλείς -μαζί και σημαντικούς- της εποχής μας. Τώρα, με αφορμή την επιτυχία του έργου «Κάθε Τρίτη με τον Μόρι», στο Θέατρο Ιλίσια Βολανάκης, μιλάει στην «Α» εκ βαθέων χωρίς φόβο, αλλά με το γνώριμο πάθος του για… πάθη, φοβίες και για την επικίνδυνη ΑΙ.
Συνέντευξη στον Γιώργο Βαϊλάκη
Αναλύστε μας το έργο που έχετε πάρει επ’ ώμου.
Στηρίζεται σε ό,τι περιουσία έχουμε αποκομίσει από την ανθρώπινη ψυχολογία και από την παρατήρηση της κοινωνίας, δηλαδή από την κοινωνιολογία. Ο ήρωας είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας, ο Μόρι Σουαρτς, που βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο της ζωής του, αφού πάσχει από μια ανίατη ασθένεια. Αρχίζει συναντήσεις και συνομιλίες με παλιό φοιτητή του, τον Μιτς που είναι ο ίδιος ο συγγραφέας – το έργο είναι αυτοβιογραφικό. Θα σας πω μια φράση για να καταλάβετε τη σπουδαιότητα των συναντήσεων: Ο Σουάρτς είναι κοντά στον θάνατο και η φράση που λέει είναι: «Όταν κανείς καταλαβαίνει ότι θα πεθάνει, καταλαβαίνει και πώς θα έπρεπε να έχει ζήσει». Αυτό λοιπόν, το δεύτερο μισό αυτής της φράσης, είναι το έργο. Καταλαβαίνουμε βλέποντας αυτήν την παράσταση πώς θα έπρεπε να ζούμε. Και, τελικά, αυτό που μένει, είναι η σοφία και η αγάπη. Η αγάπη σαν θέση ζωής.
«Συμβουλεύω στους νεότερους, να μελετάνε νωρίτερα, να μορφώνονται κατά το δυνατόν νωρίτερα, για να “μπουν” στη ζωή και την τέχνη πιο έτοιμοι»
Η επιτυχία ήρθε αβίαστα…
Η αλήθεια είναι πως σε αυτό το έργο βρήκα τα πάντα. Δεν είναι τυχαία η επιτυχία του, γιατί οι άνθρωπος στην πεζή καθημερινότητα, τη γεμάτη έχθρα, μίσος, αντιπαλότητα, αριθμούς, ψάχνει εναγωνίως το πώς θα γίνει πιο χαρούμενος: είτε στην προσωπική του μοναξιά είτε στη συναναστροφή του με άλλους ανθρώπους. Το έργο πιστεύει στην αγκαλιά, την ειρήνη, την οικογένεια. Και στην ελευθερία. Αρκεί κανείς να βρει τα κλειδιά σε αυτές τις έννοιες. Η παράσταση σου δίνει κουράγιο και ψυχική δύναμη απέναντι στον θάνατο. Είναι περισσότερο βασισμένη στην ψυχολογία του Επίκουρου που λέει ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε τον θάνατο, γιατί όταν είμαστε εμείς στη ζωή δεν είναι αυτός και όταν έρχεται αυτός δεν θα είμαστε εμείς. Αυτό που πιστεύει και ο ήρωας.
Το προτιμάτε να σκηνοθετείτε τον εαυτό σας;
Έχω εξοικειωθεί, το κάνω τα τελευταία 40 χρόνια. Ακόμα και σαν ηθοποιός να συμμετέχω σε μία παράσταση και να σκηνοθετεί άλλος, δεν μπορώ να δω ατομικά/ατομιστικά τον ρόλο μου. Πάντα βλέπω το έργο σφαιρικά, τη συσχέτιση των ρόλων, την κεντρική ιδέα, την κατεύθυνση, τον καθολικό στόχο.
Νιώθετε αμήχανα με κάποιες ερωτήσεις;
Η αλήθεια είναι πως με ελκύουν οι ερωτήσεις που με φέρνουν σε δύσκολη θέση. Γιατί με αναγκάζουν να αντιμετωπίσω κάτι που πιθανόν φοβάμαι και θα χρειαστεί να αντιμετωπίσω. Έτσι, άλλωστε, νικιέται ο φόβος: όταν σταθείς απέναντί του. Στις χυδαίες ερωτήσεις κανείς δεν πρέπει να απαντά: η πρόθεσή τους είναι να καθηλώσουν τον αναγνώστη σε μια κίτρινη και κουτσομπολίστικη διάθεση και να τον εμποδίσουν να σκεφτεί, να αναζητήσει πράγματα που δεν ξέρει, να πάει μπροστά. Το μυαλό σε λίγο δεν θα χρειάζεται στον άνθρωπο και είναι το πιο επικίνδυνο πράγμα που θα μπορούσε να του συμβεί. Γιατί είτε θα δουλεύει η τεχνητή νοημοσύνη γι’ αυτόν είτε θα φροντίσει το σύστημα να μην σκέφτεται και να μην έχει καμία διανοητική ικανότητα κανένας. Ή σχεδόν κανένας.
Για ποιο πράγμα ίσως έχετε μετανιώσει;
Θα ήθελα -και το συμβουλεύω στους νεότερους- να μελετάνε νωρίτερα, να μορφώνονται κατά το δυνατόν νωρίτερα, για να «μπουν» στη ζωή και την τέχνη πιο έτοιμοι: είναι τόσο πλούσιες που πραγματικά με όσα εφόδια και να χιμήξουμε επάνω τους, μοιάζουν λίγα! Και επειδή οι άνθρωποι τα συνδέουν όλα με το χρήμα, πρέπει να πω ότι αν δεν αποκτήσει κανείς μυαλό, και χρήμα να αποκτήσει, θα το χάσει! Για το μυαλό χρειάζεται και μελέτη, διάβασμα, παιδεία. Το θέατρο άλλωστε καλπάζει σε κάθε εποχή, σε κάθε γενιά, είναι η πιο ανθρωποκεντρική τέχνη. Τα σημερινά παιδιά είναι πολύ ταλαντούχα, ξεκινάνε τη ζωή τους με πολύ περισσότερες πληροφορίες απ’ ό,τι ξεκινήσαμε εμείς. Αλλά, δεν είναι κακό να εκμεταλλευόμαστε την εμπειρία των προηγούμενων, είναι κερδισμένη σοφία – και άκοπα. Θα πρέπει λοιπόν να μην ακούνε τις Σειρήνες της εποχής, που μας θέλουν μακριά από τη γνώση. Γιατί έτσι η τέχνη μπορεί να στεγνώσει. Δεν πρέπει να σταματήσουμε να έχουμε σαν κέντρο τον άνθρωπο, τις ανάγκες του – γι’ αυτές πρέπει να παλεύει κυρίως το θέατρο.
Κάποιο απωθημένο σας;
Όχι. Θα ήθελα, όμως, να παίξω και με τη νέα γενιά: το μέλλον είναι αυτά τα παιδιά!
Εφημερίδα Απογευματινή
