Αν και η εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου έχει μελετηθεί εκτενώς μέσα από την αρχιτεκτονική, την τέχνη και τα υλικά κατάλοιπα, μια σημαντική της πτυχή –ο ήχος– παρέμενε σε μεγάλο βαθμό αφανής. «Μέχρι τώρα ήταν μια εποχή σε σίγαση», σημειώνει η Bonna D. Wescoat, ιστορικός τέχνης και διευθύντρια της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.
Στο πλαίσιο του διεθνούς συνεδρίου με τίτλο «Μουσική, Χορός και Ηχοτοπία στον Κόσμο του Μεγάλου Αλεξάνδρου», που διεξάγεται από τις 15 έως τις 19 Οκτωβρίου 2025 στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό επιχειρούν να φέρουν στο φως τους ήχους μιας εποχής που διαμόρφωσε την παγκόσμια ιστορία.
Η Σαμοθράκη και οι ήχοι των θεών
Κεντρικό ρόλο στην έρευνα έχει το Ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη – ένας χώρος με έντονη τελετουργική και μυστηριακή χρήση. Η Wescoat, με πολυετή παρουσία στις αμερικανικές ανασκαφές του ιερού, επισημαίνει ότι «ο ήχος ήταν απαραίτητος» στην εμπειρία των μυστηρίων. Όπως υποστηρίζει, οι συμμετέχοντες πιθανόν ένιωθαν πως έρχονται σε επαφή με τους θεούς μέσα από τις ηχητικές τελετές.
Ο συνεργάτης της, Andrew Farinholt Ward, προσθέτει ότι πρόκειται για μια μορφή επικοινωνίας που «δραματικά μεταλλάσσει τον άνθρωπο». Για τους ερευνητές, ο ήχος, οι φωνές, η μουσική και ο χορός δεν ήταν απλώς αισθητικά στοιχεία αλλά ουσιώδη μέσα εμπειρίας του ιερού και του θείου.
Σύγχρονοι καλλιτέχνες, παλιές μνήμες
Πολύτιμες πληροφορίες για την ηχητική τοπιογραφία της Σαμοθράκης αντλούνται και από τη σύγχρονη καλλιτεχνική δραστηριότητα στο νησί. Η Wescoat και ο Ward παρακολούθησαν το καλοκαίρι του 2025 την παράσταση «Ιώ: στο βουνί των Μεγάλων Θεών», εμπνευσμένη από το ίδιο το Ιερό. Η παράσταση αποτέλεσε μια δημιουργική γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, επιβεβαιώνοντας ότι η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να συνεχίσει να εμπνέει και να ζει μέσα από νέες μορφές έκφρασης.
Μια διεθνής συνεργασία για τον ήχο της ιστορίας
Το συνέδριο αποτελεί καρπό συνεργασίας ανάμεσα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και το Ινστιτούτο Επιστήμης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας (CNR) της Ιταλίας. Στόχος του είναι να εμβαθύνει στη μελέτη της μουσικής, του χορού και των ηχοτοπίων στον ελληνορωμαϊκό κόσμο, αναδεικνύοντας μια έως τώρα υποτιμημένη, αλλά καθοριστική πτυχή της αρχαιότητας: τον ήχο.
Όπως τονίζουν οι διοργανωτές, «οι ήχοι είναι εκεί. Απλά μέχρι τώρα δεν τους είχαμε αναζητήσει». Τώρα, με τη βοήθεια της διεπιστημονικής έρευνας και της σύγχρονης τεχνολογίας, ίσως αρχίσουμε επιτέλους να «ακούμε» την ιστορία με νέα αυτιά.
