Το έργο απορρύπανσης και αποκατάστασης του ιστορικού κτηρίου «Κονοφάγος» στο Λαύριο ολοκληρώθηκε, σηματοδοτώντας ένα μοναδικό επίτευγμα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ). Το κτήριο, σύμβολο της μεταλλευτικής ιστορίας της περιοχής, μετατράπηκε από «περιβαλλοντική βόμβα» σε ζωντανό παράδειγμα επιστημονικής καινοτομίας και τεχνικής αριστείας.
Η ιστορία του ξεκινά τον 19ο αιώνα, όταν ο Ιταλός μεταλλειολόγος Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρι ίδρυσε τη Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου (ΓΕΜΛ). Ο αρχιμηχανικός Κωνσταντίνος Κονοφάγος, διαπιστώνοντας τις επιπτώσεις της τοξικής σκόνης στους εργάτες, σχεδίασε ένα πρωτοποριακό κτήριο-φίλτρο καπναερίων — ένα από τα πρώτα έργα περιβαλλοντικής προστασίας διεθνώς.
Η νέα ζωή του ιστορικού κτηρίου
Μετά το κλείσιμο της εταιρείας το 1982, το συγκρότημα πέρασε στο υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο ανέθεσε στο ΕΜΠ την αποκατάστασή του. Το κτήριο «Κονοφάγος» παρέμενε ρυπασμένο με υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού, αποτελώντας σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
Το έργο απορρύπανσης, που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του ΕΠΑνΕΚ 2014–2020 του ΕΣΠΑ, απαιτούσε εξειδικευμένες τεχνολογικές λύσεις και τη συνεργασία επιστημόνων από διαφορετικά πεδία. Παράλληλα, το κτήριο ενισχύθηκε και αποκαταστάθηκε οικοδομικά, εντασσόμενο πλέον στο Τεχνολογικό και Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου (ΤΠΠΛ).
ΕΜΠ: Παράδοση κοινωνικής προσφοράς και επιστημονικής καινοτομίας
Ο πρύτανης του ΕΜΠ, Ιωάννης Χατζηγεωργίου, χαρακτήρισε το έργο «επιστημονική πρόκληση με κοινωνικό αποτύπωμα». Όπως είπε, «το Πολυτεχνείο διαχρονικά υπηρετεί την ανιδιοτελή κοινωνική προσφορά με επίκεντρο τον άνθρωπο και το περιβάλλον».
Την κεντρική ομιλία στην εκδήλωση παρουσίασης έκανε ο Δημήτρης Καλιαμπάκος, επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, ο οποίος αναφέρθηκε στο βαρύ τίμημα που πλήρωσε το Λαύριο από τη βιομηχανική ρύπανση, αλλά και στη μακρόχρονη προσπάθεια εξυγίανσης των πρώην εγκαταστάσεων της «Γαλλικής». «Η εξυγίανση του ‘Κονοφάγος’ ήταν η τελευταία μεγάλη μάχη – ένα έργο αφιερωμένο στους μεταλλωρύχους της πόλης», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η εκδήλωση παρουσίασης
Η παρουσίαση του έργου πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 2ου Φεστιβάλ του ΤΠΠΛ στις 11 Οκτωβρίου 2025, παρουσία πλήθους επισήμων και πολιτών.
Την εκδήλωση τίμησαν, μεταξύ άλλων, ο Μητροπολίτης Λαυρεωτικής και Μεσογαίας Νικόλαος, ο υφυπουργός Υγείας Μάριος Θεμιστοκλέους, οι βουλευτές Μάκης Βορίδης, Βασίλης Οικονόμου, καθώς και ο δήμαρχος Λαυρεωτικής Δημήτρης Λουκάς.
Όλοι οι ομιλητές τόνισαν ότι η επιτυχής ολοκλήρωση του έργου αποτελεί παράδειγμα διεθνούς συνεργασίας, τεχνολογικής καινοτομίας και κοινωνικής ευαισθησίας, δείχνοντας πώς η επιστήμη μπορεί να επουλώσει τα τραύματα της βιομηχανικής ιστορίας.
