Μερικούς μήνες πριν πέσει η δικτατορία-και συγκεκριμένα στις 25 Μαΐου του 1973– σημειώθηκε ένα πρωτοφανές στρατιωτικό συμβάν, που ίσως θα έπρεπε, την εποχή εκείνη τουλάχιστον, να ερμηνευθεί ως προοίμιο της πτώσης του καθεστώτος των συνταγματαρχών. Το αντιτορπιλικό «Βέλος ΙΙ», κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικών ασκήσεων στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, παρεξέκλινε σκοπίμως της προδιαγεγραμμένης πορείας του, στασίασε και κατευθύνθηκε προς το Φιουμιτσίνο της Ιταλίας, όπου ο κυβερνήτης και τα μέλη του πληρώματος ζήτησαν πολιτικό άσυλο από τις ιταλικές Αρχές.
Ηταν μία ενέργεια διαμαρτυρίας για τη στρατιωτική δικτατορία και αποτέλεσμα του Κινήματος του Ναυτικού, μερικές μέρες πριν, που είχε αποτύχει.
Κυβερνήτης του αντιτορπιλικού ήταν ο Νίκος Παππάς και μαζί του έξι αξιωματικοί του Ναυτικού και 25 υπαξιωματικοί, που πλην του κυβερνήτη παρέμεινανστην Ιταλία ως πολιτικοί εξόριστοι. Ο Παππάς, ο οποίος απεβίωσε το 2013 σε ηλικία 84 ετών μόλις έφτασαν στο Φιουμιτσίνο παρέδωσε τα καθήκοντά του
στον ύπαρχο του σκάφους και αφού αιτήθηκε πολιτικό άσυλο, στη συνέχεια μετέβη στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Κοπεγχάγη για να ενημερώσει για την έκταση
του Κινήματος του Ναυτικού, το οποίο η χούντα χλεύαζε ως «κίνημα-οπερέτα».
Στο εξαιρετικό βιβλίο με ιστορικά ντοκουμέντα, που εξέδωσε το Ιδρυμα της Βουλής με τίτλο «1973. Το Κίνημα του Ναυτικού. 50 χρόνια μετά» (την επιστημο-
νική επιμέλεια του οποίου είχαν οι Α. Κλάψης, Λ. Κουρκουβέλας και Χρ. Χρηστίδης), αναφέρονται τα εξής για την αντιδικτατορική αντίδραση του «Βέλους»:
«Παράλληλα (σ.σ. υπονοείται το Κίνημα του Ναυτικού που προδόθηκε) εκδηλώθηκε η περίφημη εξέγερση του αντιτορπιλικού “Βέλος”, υπό την ηγεσία του αντιπλοιάρχου Νίκου Παππά και τη συμφωνία 31 μελών του πληρώματος, το οποίο αποσπάστηκε από τη ΝΑΤΟϊκή άσκηση που διεξαγόταν ανοιχτά της Σαρδη-
νίας και στην οποία συμμετείχε και κατευθύνθηκε προς το λιμάνι Φιουμιτσίνο, κοντά στη Ρώμη. Οι “εξεγερθέντες” αιτήθηκαν πολιτικό άσυλο και στη συνέχεια προχώρησαν σε μία σειρά κινήσεων για την όσο το δυνατόν ευρύτερη διεθνή δημοσιοποίηση του αποτυχημένου πλέον Κινήματος, αλλά και της ευρύτερης αντίθεσης των ελληνικών Ενόπλων ∆υνάμεων απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς.
Οι πρωταγωνιστές του Κινήματος επισημαίνουν ότι μετά την άμεση κατάπνιξή του, ήταν η ενέργεια του κυβερνήτη του “Βέλους” αυτή που προσέδωσε
στη ενέργειά τους την τεράστια διεθνή απήχηση που απέκτησε και έπαιξε εξαιρετικά σημαντικόρόλο…». Να σημειώσουμε ότι μετά την αίτηση πολιτικού ασύλου από τον κυβερνήτη και μέλη του πληρώματος, το πλοίο επέστρεψε στην άσκηση του ΝΑΤΟ και μετά το τέλος της στην Ελλάδα. Ακόμη, κατά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο το «Βέλος» είχε σπεύσει για να βοηθήσει στην άμυνα του νησιού.
Ζημιές
∆εκαοκτώ χρόνια μετά την εξέγερση του πληρώματος του αντιτορπιλικού, το «Βέλος» παροπλίστηκε: ήταν 26 Μαΐου του 1991. Το 1994 το Ελληνικό Πολεμικό Μουσείο το ανακήρυξε Μουσείο, για να υπενθυμίζει τον αγώνα εναντίον της δικτατορίας, καιτο σκάφος μεταφέρθηκε στον Πόρο. Τον ∆εκέμβριο του 2000 έβαλε πλώρη για τον Ναύσταθμο της Σαλαμίνας, προκειμένου να γίνουν σε αυτό κάποιες επισκευαστικές εργασίες και για να μπορέσει να λειτουργήσει ως ναυτικό μουσείο, το οποίο θα μπορούσε να το επισκεφθεί το κοινό. ∆ύο χρόνια μετά αγκυροβόλησε στο Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης στο Παλαιό Φάληρο, ανοιχτό για τους επισκέπτες.
Πάλι το 2017 απέπλευσε για τη Σαλαμίνα για επισκευές και συντήρηση και τον Σεπτέμβριο του 2019 αγκυροβόλησε στη Θεσσαλονίκη, για να το επισκέπτονται κι εκεί ως μουσείο. Ομως πέρυσι τον Μάρτιο, αλλά και στις 18Νοεμβρίου του 2023 σημειώθηκαν στη Βόρεια Ελλάδα έντονα καιρικά φαινόμενα τα οποία προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές στο «Βέλος». Για το ιστορικό αντιτορπιλικό είχε μιλήσει στη δημόσια τηλεόραση, με αφορμή τις ζημιές που είχε υποστεί από την κακοκαιρία το σκάφος, ο γιος του κυβερνήτη του «Βέλους», του Νίκου Παππά, ο αντιναύαρχος εν αποστρατεία Βελής Παππάς.
«Οταν ήμουν παιδάκι, ο πατέρας μου με έπαιρνε ταξίδι με το “Βέλος”, οπότε καταλαβαίνετε πώς νιώθω. Υπάρχει μεγάλος δεσμός με το πλοίο. Αυτό με έκανε να μπω στο Ναυτικό»… Αναφερόμενος στις ζημιές που είχε υποστεί το σκάφος, είχε αναφέρει χαρακτηριστικά: «Είχαμε πει επανειλημμένως ότι εκεί (που είναιαγκυροβολημέ νο το αντιτορπιλικό) δεν είναι ασφαλές σημείο. Οι μόνοι που δεν φταίνε είναι οι άνθρωποι του Πολεμικού Ναυτικού. (…) Οι περίοδοι του “Βέλους” είναι δύο: όταν ζούσε ο πατέρας μου και όταν πέθανε. Οταν ζούσε, απομάκρυναν το αντιτορπιλικό στη Θεσσαλονίκη -με το πρόσχημανα το γνωρίσει η Ελλάδα- ενώ εκείνος αντέδρασε» εξήγησε ο κ. Παππάς, ενώ συμπλήρωσε ότι«κατά τη γνώμη μου το “Βέλος” θα έπρεπε να είναι στο Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης όπου και ανήκει. Το Ναυτικό είχε κάνει πολλές προσπάθειες να προστατεύσει το πλοίο», τόνισε.
Ο Βαρβιτσιώτης
Οπως προαναφέρθηκε, η εξέγερση του «Βέλους» υπήρξε απότοκο της αποτυχίας του Κινήματος του Ναυτικού. Οπως επισημαίνει στο βιβλίο του «Οπως τα έζησα»ο Γιάννης Βαρβιτσιώτης: «Το γεγονός που συγκλόνισε το στρατιωτικό καθεστώς ήταν το Κίνημα του Ναυτικού. Είναι ευρύτερα γνωστό ότι οι κινηματίες της 21ης Απριλίου δεν είχαν ποτέ ρίζες στο τότε Βασιλικό Ναυτικό.
Ετσι μεγάλος αριθμός αντιπλοιάρχων, που ήταν συμμαθητές στη Σχολή Ναυτικών ∆οκίμων,αποφάσισαν να κινηθούν εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος. Ολοι τους ήταν κυβερνήτες πολεμικών σκαφών και έτσι έλεγχαν το σύνολο, σχεδόν, του Στόλου. Κατέληξαν ότι έπρεπε να κινηθούν το αργότερο στα τέλη της άνοιξης του 1973. ∆ιότι το καλοκαίρι προγραμματίζονταν μεταθέσεις των κυβερνητών και έτσι θα χανόταν η δυνατότητα που είχαν να κινήσουν τον Στόλο. Το σχέδιο, το οποίο είχε καταρτιστεί, προέβλεπε απόπλου από τον Ναύσταθμο της Σαλαμίνας περίπου 20 πολεμικών σκαφών, σχεδόν το σύνολο του Στόλου, με προορισμό τη Σύρο, την οποία είχαν επιλέξει ως κέντρο των επιχειρήσεών τους…
»Ομως κατά τις προπαρασκευαστικές πράξεις τους στρατολογήθηκε αριθμός αξιωματικών μεγαλύτερος από αυτόν που θα μπορούσε να διασφαλίσει τη μυστικότητα του εγχειρήματος. Οι κανόνες ασφαλείας είχαν παραβιαστεί… Υπήρξε βέβαια και το “καρφί” που κατέδωσε τις κινήσεις. Ετσι το πρωί της 22ας Μαΐου του 1973, ημέρα έναρξης της επιχείρησης, συνελήφθησαν 60 ανώτεροι αξιωματικοί του Βασιλικού Ναυτικού, ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Χριστόφορος Στράτος και οι λοιποί πολιτικοί συνεργάτες. Ο μόνος που διέφυγε ήταν ο αντιπλοίαρχος Νίκος Παππάς, κυβερνήτης του αντιτορπιλικού “Βέλος”, που μετείχε σε ΝΑΤΟϊκή άσκηση»…
