Τοξική λάσπη. Ένας λαμπερός ραδιενεργός αρουραίος. Ένα τρίφθαλμο ψάρι ονόματι «Blinky». Αυτές είναι σκηνές από ένα επεισόδιο του 1990 της μακροχρόνιας τηλεοπτικής σειράς «The Simpsons», στην οποία ο πρωταγωνιστής και ηλίθιος Χόμερ είναι επιθεωρητής ασφαλείας στο φανταστικό πυρηνικό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας του Σπρίνγκφιλντ. Οι φανταστικές φρικαλεότητες του εργοστασίου αντανακλούν ανησυχίες που πολλοί πραγματικοί άνθρωποι είχαν για την πυρηνική ενέργεια κατά τη διάρκεια της νεαρής ιστορίας της, η οποία ξεκίνησε με την πρώτη παρατεταμένη πυρηνική αντίδραση το 1942. Αυτό περιλαμβάνει την ανησυχία τύπου Simpson ενός ιδιοκτήτη εταιρικού εργοστασίου που δίνει προτεραιότητα στο κέρδος έναντι της ασφάλειας.
Παρά τις ανησυχίες αυτές, οι πυρηνικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής των ΗΠΑ φαίνεται να καλλιεργούν μια ισχυρή κουλτούρα ασφάλειας, παρατηρεί η δημοσιογράφος Ρεμπέκα Τούχους -Ντουμπρόου, συγγραφέας του «Atomic Dreams». Κατά τη διάρκεια της περιήγησής της στον σταθμό ηλεκτροπαραγωγής Ντιάμπλο Κάνιον -την τελευταία λειτουργική πηγή πυρηνικής ενέργειας της Καλιφόρνιας-, ελέγχεται για ίχνη εκρηκτικών ενώσεων κατά την είσοδό της και σαρώνεται για ραδιενέργεια κατά την έξοδό της. Μία πινακίδα στον σταθμό γράφει με αδιαμφισβήτητο τρόπο: «Η ασφάλεια δεν είναι ατύχημα».
Στο επίκεντρο της διαμάχης
Το φαράγγι Ντιάμπλο, η ιστορία του οποίου χρησιμεύει ως βάση για την αφήγηση της Τούχους-Ντουμπρόου, βρίσκεται στο επίκεντρο της διαμάχης από τότε που επιλέχθηκε η τοποθεσία, τη δεκαετία του 1960. Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία του εργοστασίου, από τις διαφωνίες μεταξύ των κατοίκων της περιοχής και των ειδικών για το πού θα κατασκευαστεί μέχρι τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για το κλείσιμό του. Αλλά η απόλαυση της ανάγνωσης βρίσκεται στην πορεία που ακολουθεί η Τούχους-Ντουμπρόου και στους ανθρώπους με τους οποίους μιλάει, καθώς θέτει μία απλή ερώτηση με μία περίπλοκη απάντηση: είναι η πυρηνική ενέργεια καλή ή όχι;
Τα πλεονεκτήματα της πυρηνικής ενέργειας, γράφει η Τούχους-Ντουμπρόου, «δεν μπορούν να αγνοηθούν ελαφρά τη καρδία». Οι πυρηνικοί σταθμοί παράγουν ηλεκτρική ενέργεια χωρίς να εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου. Απαιτούν λιγότερες πρώτες ύλες και γη από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για να παράγουν την ίδια ποσότητα ενέργειας. Επιπλέον, παρέχουν μια σταθερή πηγή ηλεκτρικής ενέργειας, ανθεκτική στις ιδιοτροπίες του καιρού, σε αντίθεση με την ηλιακή και την αιολική ενέργεια.
Αν οι υπέρμαχοι προβάλλουν ένα ισχυρό επιχείρημα υπέρ της πυρηνικής ενέργειας, τα μειονεκτήματα φαίνονται προφανή. Οι πυρηνικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής έχουν υψηλό αρχικό κόστος και χρειάζονται χρόνο -μερικές φορές μια δεκαετία ή και περισσότερο- για να κατασκευαστούν. Και το εμπλουτισμένο με υψηλή ραδιενέργεια ουράνιο, που εισέρχεται στους πυρήνες των αντιδραστήρων, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως όπλο από κακούς παράγοντες, γράφει η Τούχους-Ντουμπρόου.
Έπειτα υπάρχει ο κίνδυνος ατυχημάτων από ανθρώπινα λάθη ή κακή εποπτεία. Σκεφτείτε καταστροφές όπως οι τήξεις του πυρηνικού σταθμού στο Τσερνομπίλ το 1986 και στη Φουκουσίμα το 2011. Και τα δύο γεγονότα απαιτούσαν μαζικές εκκενώσεις λόγω της απελευθέρωσης ραδιενεργού υλικού στο περιβάλλον. Η τήξη του πυρηνικού σταθμού στο Τσερνομπίλ προκλήθηκε από ελαττώματα σχεδιασμού και σφάλμα χειριστή. Η τήξη της Φουκουσίμα συνέβη επειδή ένα απροσδόκητα τεράστιο τσουνάμι κατέστρεψε τα συστήματα ψύξης του εργοστασίου.
Και ίσως το πιο περίπλοκο πρόβλημα από όλα: τι γίνεται με τα απόβλητα;
Τα πυρηνικά απόβλητα, το αναλωμένο καύσιμο από τον πυρήνα του αντιδραστήρα, εξακολουθούν να είναι ραδιενεργά. Απλώς δεν επαρκούν για να συνεχίσουν να παράγουν ενέργεια στις περισσότερες λειτουργικές μονάδες σε όλο τον κόσμο. Αυτά τα ραδιενεργά απόβλητα θα μπορούσαν να υποστούν επανεπεξεργασία για όπλα. Επιπλέον, δεν υπάρχει μόνιμος χώρος αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων στις ΗΠΑ, επομένως αποθηκεύονται επιτόπου – ακόμη και σε μονάδες που δεν παρέχουν πλέον ενέργεια. Αυτό σημαίνει ότι οι χώροι αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων είναι διάσπαρτοι στη χώρα. Αν και ορισμένοι πιστεύουν ότι τα απόβλητα αποθηκεύονται με ασφάλεια και είναι καλύτερο να παραμείνουν εκεί που βρίσκονται, άλλοι τρομοκρατούνται από τον κίνδυνο απελευθέρωσης ραδιενέργειας, ειδικά ως αποτέλεσμα κινδύνων όπως σεισμοί ή τσουνάμι.
Υψηλότεροι κίνδυνοι
Ωστόσο, οι υποστηρικτές ισχυρίζονται ότι η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων ενέχει πολύ υψηλότερους κινδύνους από την πυρηνική ενέργεια. «Η ρύπανση από τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο εκτιμάται ότι αφαιρεί εκατομμύρια ζωές ετησίως, ενώ οι ετήσιοι θάνατοι που αποδίδονται στην κανονική λειτουργία των πυρηνικών σταθμών κυμαίνονται γύρω στο μηδέν», γράφει η Τούχους-Ντουμπρόου.
Το βιβλίο μάς συστήνει τόσους πολλούς ανθρώπους «που έχουν ένθερμες απόψεις για αυτή την ιδιόμορφη πηγή ενέργειας». Μία γιαγιά που κάνει σέρφινγκ στη Λαγκούνα Μπιτς αγωνίζεται να μετακινήσει τα πυρηνικά απόβλητα που είναι αποθηκευμένα κοντά στο σπίτι της.
Δύο «μητέρες που αγκαλιάζουν τα δέντρα» και εργάζονται στο Ντιάμπλο Κάνιον διευθύνουν έναν οργανισμό που ονομάζεται «Mothers for Nuclear» («Μητέρες για την Πυρηνική Ενέργεια») και υποστηρίζει την πυρηνική ενέργεια ως καθαρή πηγή ενέργειας. Ένα μοντέλο και «influencer πυρηνικής ενέργειας» γεννημένο στη Βραζιλία, που μεγάλωσε με ενεργειακή ανασφάλεια, περιγράφει πώς ως παιδί οι παππούδες της έβαζαν κουβάδες γεμάτους με φλεγόμενο αλκοόλ στο μπάνιο για να το ζεστάνουν, επειδή το ηλεκτρικό ρεύμα ήταν πολύ ακριβό.
Στο τέλος η ερώτηση της Τούχους-Ντουμπρόου μετατρέπεται από «είναι καλή η πυρηνική ενέργεια;» σε «είναι καλή η χρήση ενέργειας;». Αν και τα οράματα για την ανέγγιχτη φύση είναι ελκυστικά, αναγνωρίζει ότι η χρήση ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί δραματικά. Μία από τις πηγές της, η οποία εργαζόταν στο παρελθόν στην πυρηνική ενέργεια και τώρα εργάζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμφωνεί. Όταν τη ρώτησε αν πιστεύει ότι η πυρηνική ενέργεια εξακολουθεί να είναι απαραίτητη, είπε: «Δεν βλέπω κανέναν να αποκτά μικρότερο τηλέφωνο, μικρότερη τηλεόραση».
Πηγή: Science News
