Τα πρώιμα στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ συχνά περιλαμβάνουν μια ύπουλη έκπτωση της βραχυπρόθεσμης μνήμης, μαζί με αυξανόμενες προκλήσεις όπως εναλλαγές της διάθεσης, αποπροσανατολισμό και δυσκολία συγκέντρωσης.
Καθώς η ασθένεια εξελίσσεται, αυτές οι επιπτώσεις μπορούν να επιβαρύνουν σοβαρά τους ασθενείς καθώς και τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η οικογένεια και οι φίλοι μπορεί να αρχίσουν να παρατηρούν σημάδια ενός ιδιαίτερα σκληρού συμπτώματος: την απώλεια κοινωνικής μνήμης, η οποία στερεί από τους ασθενείς την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν οικεία άτομα.
Μια νέα μελέτη σε ποντίκια από επιστήμονες της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια και του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια διαπίστωσε ότι οι διαταραχές σε εξειδικευμένες δομές που υποστηρίζουν τις συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων μπορεί να διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο σε αυτήν τη σταδιακή απώλεια μνήμης.
«Η εύρεση μιας δομικής αλλαγής που εξηγεί μια συγκεκριμένη απώλεια μνήμης στη νόσο Αλτσχάιμερ είναι πολύ συναρπαστική», λέει ο νευροεπιστήμονας Χάραλντ Σοντχάιμερ του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια. «Είναι ένας εντελώς νέος στόχος και ήδη έχουμε κατάλληλα υποψήφια φάρμακα στα χέρια μας».
Το πλέγμα
Σε υγιείς ενήλικες, δομές που ονομάζονται περινευρωνικά δίκτυα σχηματίζουν ένα πλέγμα γύρω από νευρώνες σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου, όπου ρυθμίζουν τη νευρωνική πλαστικότητα, προστατεύουν από το οξειδωτικό στρες και σταθεροποιούν τις συναπτικές επαφές που συνδέουν τους νευρώνες μεταξύ τους.
Τα περινευρωνικά δίκτυα σταθεροποιούν τις συνδέσεις που είναι γνωστές ως συνάψεις, βοηθώντας τους νευρώνες να επικοινωνούν. Αυτά τα σταθεροποιητικά δίκτυα επιτρέπουν τη σωστή επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων, όπως διαπίστωσαν ο Σοντχάιμερ και άλλοι σε προηγούμενη έρευνα, και η επικοινωνία είναι σημαντική για την ικανότητα των νευρώνων να καταγράφουν και να αποθηκεύουν αναμνήσεις.
Υποψιαζόμενοι ότι η αποτυχία αυτών των δικτύων μπορεί να παίζει ρόλο στην εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ, οι συγγραφείς σχεδίασαν τη νέα μελέτη για να διερευνήσουν αυτήν την ιδέα σε ποντίκια. Όταν τα περινευρωνικά δίκτυα επιδεινώθηκαν σε ένα μέρος του ιππόκαμπου που είναι γνωστό ως CA2, τα ποντίκια έχασαν την ικανότητά τους να θυμούνται άλλα ποντίκια, παρά το γεγονός ότι διατηρούσαν την ικανότητα να σχηματίζουν νέες αναμνήσεις σχετικά με αντικείμενα στο περιβάλλον τους. Ενώ οι μελέτες σε ποντίκια δεν μεταφράζονται πάντα στους ανθρώπους, τα αποτελέσματα μοιάζουν με συνήθεις εμπειρίες ατόμων με Αλτσχάιμερ, όπου η κοινωνική μνήμη συχνά εξασθενεί πριν από τη μνήμη αντικειμένων. Προηγούμενη έρευνα υποδηλώνει ότι το CA2 είναι απαραίτητο για την κοινωνική μνήμη.
«Στη νόσο Αλτσχάιμερ, οι άνθρωποι δυσκολεύονται να θυμηθούν την οικογένεια και τους φίλους τους λόγω της απώλειας μιας μνήμης που είναι γνωστή ως κοινωνική μνήμη. Διαπιστώσαμε ότι η δικτυωτή επίστρωση γνωστή ως περινευρωνικά δίκτυα προστατεύει αυτές τις κοινωνικές μνήμες», λέει η επικεφαλής συγγραφέας Λάτα Σονσάλι, μεταπτυχιακή φοιτήτρια Νευροεπιστήμης στο UVA.
Στα ποντίκια
Πέρα από την αποκάλυψη ενός πιθανού μηχανισμού, οι συγγραφείς εξέτασαν επίσης εάν θα μπορούσαν να αποτρέψουν την απώλεια κοινωνικών αναμνήσεων σε ποντίκια διαταράσσοντάς τον. Χρησιμοποίησαν αναστολείς μεταλλοπρωτεϊνάσης μήτρας (MMP), οι οποίοι μελετώνται επίσης ως πιθανά φάρμακα για τον καρκίνο. Αυτοί μπλοκάρουν τη δράση των MMP, ενζύμων που μπορούν να διαλύσουν πρωτεΐνες της εξωκυτταρικής μήτρας όπως αυτές στα περινευρωνικά δίκτυα.
Εάν οι αναστολείς MMP μπορούν να διατηρήσουν αυτά τα δίκτυα, οι ερευνητές ελπίζουν ότι οι ενώσεις θα μπορούσαν επίσης να προστατεύσουν την κοινωνική μνήμη. Τα πειράματά τους με ένα μοντέλο ποντικού με νόσο Αλτσχάιμερ φαίνεται να επιβεβαιώνουν αυτή την ελπίδα. Τα ποντίκια που έλαβαν αναστολείς MMP υπέστησαν λιγότερη υποβάθμιση των περινευρωνικών δικτύων τους, σύμφωνα με τη μελέτη, και διατήρησαν περισσότερη λειτουργία κοινωνικής μνήμης παρά το γεγονός ότι έπασχαν από Αλτσχάιμερ.
«Στην έρευνά μας με ποντίκια, όταν διατηρήσαμε αυτές τις εγκεφαλικές δομές ασφαλείς νωρίς στη ζωή, τα ποντίκια που έπασχαν από αυτή την ασθένεια ήταν καλύτερα στο να θυμούνται τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις», λέει η Σονσάλι.
«Η έρευνά μας θα μας βοηθήσει να πλησιάσουμε περισσότερο στην εύρεση ενός νέου, μη παραδοσιακού τρόπου θεραπείας ή, ακόμα καλύτερα, πρόληψης της νόσου Αλτσχάιμερ, κάτι που είναι πολύ απαραίτητο σήμερα», προσθέτει.
Θα αυξηθούν
Υπολογίζεται ότι 55 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σήμερα με άνοια, με τη νόσο Αλτσχάιμερ να αποτελεί περισσότερο από το 60% των περιπτώσεων. Καθώς ο πληθυσμός συνεχίζει να γερνάει, αναμένεται ότι αυτοί οι αριθμοί θα αυξηθούν, φτάνοντας ενδεχομένως τα 80 εκατομμύρια την επόμενη δεκαετία. Τα νέα ευρήματα είναι πολλά υποσχόμενα, λένε οι ερευνητές, αλλά προκαταρκτικά. Θα χρειαστεί περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθούν αυτά τα αποτελέσματα και να διερευνηθεί η εφαρμογή τους στο είδος μας.
«Παρόλο που διαθέτουμε φάρμακα που μπορούν να καθυστερήσουν την απώλεια των περινευρωνικών δικτύων και, ως εκ τούτου, να καθυστερήσουν την απώλεια μνήμης σε ασθένειες, χρειάζεται περισσότερη έρευνα σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της προσέγγισής μας προτού αυτό εξεταστεί σε ανθρώπους», λέει ο Σοντχάιμερ.
Από τον Ράσελ ΜακΛέντον. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο Alzheimer’s & Dementia: The Journal of the Alzheimer’s Association
Εφημερίδα Απογευματινή
