Ηµεγάλη κυρία του ελληνικού τραγουδιού σίγουρα δεν χρειάζεται συστάσεις. Η ∆ήµητρα Γαλάνη, εν όψει της επικείµενης µουσικής σύµπραξης µε την Ελένη Τσαλιγοπούλου, δίνει µια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» και µιλά µεταξύ άλλων για τη διαχρονική αξία του λαϊκού τραγουδιού και τη σχέση της µε τον αξεπέραστο δάσκαλο, Βασίλη Τσιτσάνη, εξηγεί από τι την έσωσε το τραγούδι, λέει τη γνώµη της για το ελληνικό τραγούδι και την ελληνική κοινωνία σήµερα, ενώ σχολιάζει επίσης τη σχέση της τεχνητής νοηµοσύνης µε την τέχνη.
∆ήµητρα Γαλάνη και Ελένη Τσαλιγοπούλου ξανά µαζί από τις 17 ∆εκεµβρίου και κάθε Τετάρτη στο «Vox». Τι έχουµε να περιµένουµε από αυτή τη δοκιµασµένη -από µια άποψηιστορική µουσική σύµπραξη;
Υπάρχει κάτι ακόµα που δίνει και τον τόνο σ’ αυτές τις συναντήσεις. Αυτό ονοµάζεται Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Βόλου. Ενα εξαιρετικό σύνολο, υπό
τη διεύθυνση του Ανδρέα Κατσιγιάννη, µε πάρα πολύ σηµαντικούς σολίστες και πολύ δηµιουργική παρουσία εδώ και 30 χρόνια στα µουσικά µας πράγµατα. Είναι µια µοναδική ευκαιρία για να φτιάξουµε ένα πρόγραµµα όπου αγγίζουµε το λαϊκό τραγούδι και την παράδοσή µας από το χθες µέχρι και σήµερα. Κοντά µας επίσης ένας πολύ καλός τραγουδιστής, µουσικός και δηµιουργός της νέας γενιάς, ο Βασίλης Προδρόµου, αλλά και δύο εξαιρετικοί µουσικοί και στενοί µας συνεργάτες: ο Σπύρος Χατζηκωνσταντίνου στην κιθάρα και ο Σεραφείµ Γιαννακόπουλος στα τύµπανα.
Οπότε το πρόγραµµα θα είναι µε άξονα το λαϊκό τραγούδι.
Το λαϊκό µας τραγούδι και η παράδοσή µας µε την ευρύτερη έννοια. Τραγούδια που όλοι µας έχουµε τραγουδήσει και αγαπήσει. Αλλωστε αυτή είναι η πρόθεσή µας: να γίνουµε όλοι µια παρέα και να τραγουδήσουµε, άρα και να θυµηθούµε. Γιατί αν κάτι µας κρατάει ζωντανούς είναι η µνήµη και η σχέση µεταξύ
µας. Και αυτό οφείλουµε να προστατεύουµε και να προτείνουµε.
Ποιο είναι το µυστικό που κάνει αυτά τα τραγούδια να µιλούν στην κάθε µία γενιά;
Το ότι είναι πολύ σηµαντικά, είναι πολύ καλά τραγούδια και γι’ αυτό έχουν αντοχή στον χρόνο. Και επειδή υπάρχει πάντα µια συνέχεια, φτάνουµε µέχρι το
σήµερα παίρνοντας τη σκυτάλη από την παράδοση και το λαϊκό µας τραγούδι. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό και χαίροµαι πολύ που βλέπω όλο και περισσότερους
νέους ανθρώπους να συνεχίζουν αυτή την «αλυσίδα». Εχει τεράστια σηµασία το ότι αυτός ο κεντρικός πυρήνας δηµιουργίας συνεχίζεται άξια και µε βαθύ
σεβασµό στην ελληνική γλώσσα και στο ελληνικό αίσθηµα γενικότερα.
Το 1973 κυκλοφορεί ο δίσκος «Το Ωραία του Τσιτσάνη», στον οποίο ερµηνεύετε δύο τραγούδια, µεταξύ αυτών και το «Ακρογιαλιές δειλινά». Είστε µόλις 21 ετών και ο Τσιτσάνης σάς εµπιστεύεται. Μιλήστε µας γι’ αυτή την εµπειρία µε τον µεγάλο δάσκαλο του ελληνικού τραγουδιού.
Ηταν συνάντηση-σταθµός, όπως ήταν η συνάντηση µε τον Γκάτσο και τον Μούτση, µε τον Χατζιδάκι, µε τον Ξαρχάκο, µε τον Μάνο Λοΐζο ή και τον Μίκη Θεοδωράκη αργότερα. Με τον Τσιτσάνη, όµως, είναι ένα κορυφαίο γεγονός, γιατί µου ανοίγει την πόρτα στο λαϊκό τραγούδι µέσα από τη διδασκαλία του. Και
είναι πολύ σοβαρό αυτό το «πτυχίο» για µένα σε αυτή τη διαδροµή σπουδών, γιατί έτσι µου αρέσει να αποκαλώ τη διαδροµή µου στη µουσική όλα αυτά τα
χρόνια. Είναι συνεχώς µια σπουδή. Και εξακολουθεί να είναι µέχρι και σήµερα…
Τότε, λοιπόν, ξεκινά ένας διάλογος µε τον Τσιτσάνη, ο οποίος παρέµεινε µέχρι το τέλος της ζωής του και συνεχίζεται πάντα µέσα από το έργο του ακατάπαυστα. Θεωρώ τον Τσιτσάνη την αρχή όλων. ∆ηλαδή ο Τσιτσάνης είναι η κορυφαία στιγµή όπου έρχεται όλη η παράδοση, κλειδώνει και δηµιουργείται το λαϊκό
τραγούδι, που από εκεί και µετά αναβλύζει όλο αυτό που ακολούθησε µε τον Θεοδωράκη, τον Χατζιδάκι, τον Ξαρχάκο, τον Μούτση και όλους τους σηµαντικούς µας δηµιουργούς. Είναι κοµβικός ο ρόλος του Τσιτσάνη πιστεύω, γι’ αυτό και πάντα θα σκύβουν άφοβα στο έργο του όλες οι νέες γενιές δηµιουργών.
Θα ήθελα να µου πείτε πώς αρχίσατε να διαµορφώνετε τη σχέση σας µε το ελληνικό τραγούδι και αν υπάρχει κάποιος που θεωρείτε ότι διαδραµάτισε έναν κάπως πιο σηµαντικό ρόλο στην επαγγελµατική σας διαδροµή.
Οταν έχεις ξεκινήσει µε όλα αυτά τα ονόµατα και σε όλη σου τη διαδροµή συναντάς τέτοιους σηµαντικούς δηµιουργούς, από τους παλιότερους µέχρι και τους νεότερους, δεν γίνεται να µου ζητάτε να ξεχωρίσω κάτι το οποίο δεν ξεχωρίζεται…
Τι σήµαιναν όλα αυτά για ένα νεαρό κορίτσι;
Οσο νέα κι αν ήµουν, είχα απόλυτη συνείδηση του ποια είναι αυτά τα πρόσωπα. Ερχόµουν από ένα περιβάλλον που µου είχε περάσει την πληροφορία αυτή. Και οι δύο γονείς µου ήταν ενήµεροι µουσικά και γενικά είχαν πολύ καλή σχέση µε την τέχνη. ∆εν µπορούσα να φανταστώ, βέβαια, εκείνη τη στιγµή ότι περνούσα σε ένα κοµµάτι της ιστορίας του τραγουδιού. Αυτό ήταν κάτι που ούτε καν το σκεφτόµουν. Ηµουνα µια µαθήτρια που την καλούσαν εκείνη τη στιγµή και ήθελα να δω στα µάτια του δηµιουργού την ικανοποίηση ότι άγγιξα αυτό που περίµενε να ακούσει, να πάρει από εµένα. Αυτό ήταν και είναι το ζητούµενό µου.
Εχετε πει σε συνέντευξη ότι το τραγούδι σάς έσωσε τη ζωή. Από τι σας
έσωσε;
Από τα πάντα. Ηµουνα πολύ ατίθασο παιδί και άφοβο. Και πολλές φορές έκανα και λάθη τεράστια. Η µουσική µε επανάφερε στη πραγµατικότητα, ήταν ένας κεντρικός άξονας σκέψης και ένας µπούσουλας στη ζωή µου. Η τέχνη µου µε έκανε καλύτερο άνθρωπο. Και το εννοώ αυτό. ∆ηλαδή µε έβαλε πρώτ’ απ’
όλα σε µία διαρκή άσκηση συνειδητότητας… να συνειδητοποιώ κάθε φορά ότι αυτό που έχω είναι ένα δώρο, ένα χάρισµα, κάτι που µε έκανε να παλεύω
και να νικώ την τόσο ανθρώπινη µαταιοδοξία µου… Αυτά είναι πολύ σηµαντικά πράγµατα. Ολα είναι δώρα. Και οφείλω/οφείλουµε να τα επιστρέφουµε πίσω
στον κόσµο που µας τα κάνει…
Τι συµβουλή θα δίνατε στη νεαρή ∆ήµητρα Γαλάνη, που µόλις τώρα ξεκινά την καριέρα της; Ποια λάθη θα αποφεύγατε και τι θα κάνατε διαφορετικά;
∆εν έχω µε τα λάθη µου κανένα πρόβληµα. Εχω κάνει λάθη και τα έχω αγαπήσει. Γιατί αν δεν τα έκανα δεν θα έκανα και τα σωστά. ∆εν έχω τέτοια ζητήµατα. Επίσης, µε το παρελθόν έχω µια ιδιαίτερη σχέση. ∆εν το ανακαλώ συχνά… Το ανακαλώ µόνο σαν µνήµη θετική. ∆εν νοσταλγώ τίποτα. Ούτε µετανιώνω για
τίποτα. Μόνο σηµαντικές µνήµες κουβαλάω από το παρελθόν… είναι κάτι το οποίο είναι µπροστά σαν ένα φωτεινό σηµάδι… για να προχωράω µπροστά
όµως.
Τι απολαµβάνετε στον ρόλο του ερµηνευτή, αλλά και τι θα προτιµούσατε να κάνει κάποιος άλλος για εσάς;
Θέλω να πω, πολύ συχνά οι τραγουδιστές έχουν κάποιον µάνατζερ να κανονίζει. ∆εν πολυγνωρίζω αυτόν τον τίτλο γενικότερα. Ισως επειδή είµαι παλιού τύπου (sic)! Αυτό που ξέρω είναι ότι έχω την ευτυχία να έχω δίπλα µου πολύ άξιους συνεργάτες. Είναι συνάδελφοι καλλιτέχνες, µουσικοί, τεχνικοί, παραγωγοί,
υπεύθυνοι δηµοσίων σχέσεων και τόσοι άλλοι… Είναι άνθρωποι µε ήθος, ποιότητα, πάθος και τρελή όρεξη για δηµιουργία. Είναι ένα µεγάλο δώρο που µου έχει
κάνει η ζωή. Ανθρωποι πάρα πολύ σηµαντικοί ο καθένας στον τοµέα του. Την ίδια στιγµή µε τιµούν µε τη φιλία τους και µε νοιάζονται. Είναι σαν µια οικογένεια αυτό όλο. Μαζί τους θα συζητήσω και θα αποφασίσω τι και πώς θα γίνει. Ανταλλάσσουµε απόψεις και καταλήγουµε σε έναν προγραµµατισµό. Σηµασία έχει πως οι σκέψεις και οι προτάσεις ξεκινούν από τον καθένα και ολοκληρώνονται από την οµάδα. Και έτσι προχωράµε. Και νοµίζω ότι προχωράµε καλά,
αν κρίνω από τα αποτελέσµατα…
Τι πιστεύετε για το ελληνικό τραγούδι σήµερα;
Τι πιστεύω; Οτι προχωράει ακάθεκτο!
Γιατί είναι αποτέλεσµα οµαδικό. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό… Προχωράει λοιπόν δυναµικά και δηµιουργικά. Παρ’ όλες τις αντιξοότητες. Είναι σαν τη χώρα µας.
Αυτήν την κοινωνία µας που, παρ’ όλες τις αντιξοότητες και παρ’ όλα τα εµπόδια, προχωράει. Στραβά, κουτσά, µε λάθη που τα αυτοδιορθώνει, όµως προχωράει κι ας δείχνει κάπου κάπου στάσιµη. Γιατί όσο µπορεί και αναπνέει ανθρώπινα -µε ό,τι καλό ή κακό σηµαίνει αυτό- θα είναι ζωντανή. Η ανθρωπότητα γεµίζει συνεχώς από περίεργες µεταλλάξεις ανθρώπων που προσπαθούν να µας κάνουν όλους σαν κι αυτούς. Πιστεύω ότι όσο η κλίµακα παραµένει ανθρώπινη, αυτό θα το νικάµε.
Η φυσική αντίδραση του ανθρώπου είναι η επαναφορά στην ανθρώπινη διάσταση και κλίµακα. Για να το πω κι αλλιώς στην αναλογική του υπόσταση: Πιστεύω ότι δεν πρέπει να χαθούµε στο φοβικά ατοµικό λόγω του απέραντου παγκοσµιοποιηµένου. Πρέπει να ξανακοιταχτούµε στα µάτια, να νιώσουµε ο ένας τον άλλον και
ίσως να κλείσουµε το µάτι συνεννοηµένοι. Πρέπει να είµαστε µαζί και εµείς εδώ στη χώρα µας µπορούµε να το κάνουµε αυτό, γιατί η όλη κλίµακά µας έχει ανθρώπινες διαστάσεις. Πρέπει να είµαστε ένα. Γιατί δεν το δοκιµάζουµε αλήθεια;
Μια ζωή σκοτωνόµαστε µεταξύ µας. Γιατί µια φορά δεν το δοκιµάζουµε να συνεννοηθούµε; Ας λένε διάφορα όλοι αυτοί που τους συµφέρει να τρωγόµαστε
µεταξύ µας. Εµείς να κάνουµε αυτό που κάνουµε όταν χαιρόµαστε και γλεντάµε ή και όταν πονάµε και συµπονάµε. Ας θυµηθούµε ποιοι είµαστε και στα όµορφα και στα δύσκολα. Και ας το πάρουµε απόφαση. Μόνοι µας ό,τι κάνουµε. Απλά πρέπει να κοιτάµε µόνο µπροστά και προς το φως.
Εσείς πάντοτε αγκαλιάζατε τους νέους ανθρώπους και αγαπούσατε τις εξελίξεις…
Και θα συνεχίσω µέχρι τέλους…
Πιστεύετε ότι η ραγδαία εξέλιξη της τεχνητής νοηµοσύνης αποτελεί κίνδυνο;
Με αφήνει αδιάφορη αυτή η µόδα. Σε σχέση µε την τέχνη, ή τουλάχιστον µε αυτό που εγώ αντιλαµβάνοµαι σαν τέχνη, θεωρώ ότι είναι αδιάφορο. Η τεχνολογία, την οποία αγαπώ, σαν εργαλείο είναι πολύ χρήσιµη. Η τεχνητή νοηµοσύνη είναι µια τεχνολογική εξέλιξη που εξαρτάται 100% από εµάς τους ίδιους. Θα δούµε πού θα βγάλει αυτό. Κανείς δεν ξέρει ακόµα. Αλλά όχι… ∆εν έχει καµία σχέση µε την τέχνη και την ψυχή του ανθρώπου. Η τέχνη ακουµπάει στην ψυχή του ανθρώπου και έχει να κάνει µε αισθήµατα και αισθήσεις.
Ερµηνεύετε και το τραγούδι για τις ανάγκες της σειράς του Mega, «Μια νύχτα µόνο», σε στίχους της αξέχαστης Μαριανίνας Κριεζή. Αυτό είναι ένα τραγούδι σε δική µου µουσική που είχαµε φτιάξει µε τη Μαριανίνα Κριεζή.
Οι άνθρωποι που έκαναν αυτή τη σειρά το διάλεξαν και µου ζήτησαν να το χρησιµοποιήσουν. Ετσι φτιάξαµε µια νέα εκτέλεση.
Το ξαναείδαµε µε µια διαφορετική ενορχήστρωση, αυτή τη φορά του συνεργάτη µου Γιώργου Μπουσούνη. Το έκανα µε πολύ µεγάλη χαρά γιατί νοµίζω ότι είναι
ένα καλό τραγούδι και αξίζει ακόµα µια «ανάγνωση».
Μια τελευταία ερώτηση. Επειτα από τόσα χρόνια, σε ποιες ερωτήσεις που σας κάνουν δεν θα θέλατε να χρειαστεί να απαντήσετε;
Τι να σας πω… Μάλλον στις βαρετές…
Κυριακάτικη Απογευματινή
