Πώς θα σας φαινόταν να γυρίζατε από τις διακοπές του Αυγούστου και να έµπαινε σε εφαρµογή στην επιχείρηση που δουλεύετε η τετραήµερη εργασία; ∆εν γίνονται αυτά εδώ, θα ήταν πιθανότατα η αυθόρµητη απάντησή σας. Αλλά πάντως, αν γινόταν µια δηµοσκόπηση µε αυτό το ερώτηµα, ο καθένας αντιλαµβάνεται τα απίθανα ποσοστά των θετικών γνωµών. Αν κάποτε η πενθήµερη και 40ωρη εργασία ήταν µια σηµαντική εξέλιξη στον τοµέα της απασχόλησης -και αυτό δεν έγινε αυτόµατα, αλλά µε διεκδικήσεις, σκληρή αντιπαράθεση και, τελικά, καθολική αποδοχή των πλεονεκτηµάτων- γιατί η τετραήµερη εργασία να µην αποτελέσει το επόµενο µεγάλο βήµα για την απασχόληση και στη χώρα µας; ∆εν γίνονται αυτά εδώ, θα απαντήσετε ξανά. Είναι έτσι;
Στις αρχές της χρονιάς πάνω από 3.000 εργαζόµενοι σε 140 επιχειρήσεις σε ΗΠΑ, Βρετανία, Καναδά, Αυστραλία και Ιρλανδία ξεκίνησαν την εβδοµάδα τους µε πλάνο τις 32 ώρες εργασίας. Τέθηκε σε εφαρµογή ένα πιλοτικό πρόγραµµα, χωρίς µεταβολές στα εργασιακά δεδοµένα τους. Τα αποτελέσµατα ήταν εντυπωσιακά. Η αλλαγή δεν έγινε θετικά δεκτή µόνο από τους εργαζόµενους, αλλά και οι περισσότερες από τις επιχειρήσεις αντέδρασαν θετικά στο πείραµα. Ας ξεχωρίσουµε δύο από τα βασικά συµπεράσµατα. Το πρώτο, ότι ο χρόνος εργασίας έγινε πιο παραγωγικός, απαλλαγµένος από περιττές δραστηριότητες, όπως οι πολύωρες, ανούσιες συσκέψεις εργασίας και η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Το δεύτερο έχει να κάνει µε την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου τις Παρασκευές από τους απασχολούµενους. Η έρευνα έδειξε ότι προγραµµάτιζαν δραστηριότητες, που πριν τις στρίµωχναν κλεφτά στο ωράριο εργασίας. Ακόµα και σε θέµατα υγείας φάνηκαν οι επιπτώσεις, καθώς οι απασχολούµενοι έδωσαν βάρος στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου για θέµατα υγείας, µε αποτέλεσµα οι επιχειρήσεις να µειώσουν ταδικά τους έξοδα για την περίθαλψη του προσωπικού.
Θα µπορούσε και στην Ελλάδα να εφαρµοστεί ένα ανάλογο πιλοτικό πρόγραµµα; Θα ήταν εφικτό µια σειρά επιχειρήσεων να αναλάβουν την εφαρµογή του; Μήπως θα ήταν απαγορευτικό για την κυβέρνηση -τώρα που πλησιάζουµε στη ∆ΕΘ- να ενθαρρύνει µια τέτοια πρωτοβουλία; Στην Ελλάδα υπάρχει ήδη το προηγούµενο µε την αναγκαστική καθιέρωση µορφών απασχόλησης κατά τη διάρκεια της πανδηµίας. Ηταν τότε που βρέθηκαν τρόποι έξυπνης απασχόλησης µε την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών, που έσωσαν αρκετές επιχειρήσεις από το ναυάγιο -και άρα χιλιάδες θέσεις εργασίας. Ταυτόχρονα, όµως, οι απασχολούµενοι πέρασαν τη δοκιµασία της πανδηµίας µε στρες καιερωτήµατα για το αύριο. Με την αποµάκρυνση του κινδύνου πολλοί ήταν αυτοί που αποφάσισαν ότι θέλουν ένα διαφορετικό µοντέλο απασχόλησης, µε περισσότερο χρόνο γι’ αυτούς και την οικογένειά τους.
Μπορεί οι εργασιακές εµπειρίες και καινοτοµίες -όπως η εργασία από το σπίτι- να έδωσαν νέες ιδέες για πιο παραγωγική απασχόληση, αλλά στη χώρα µας δεν στάθηκαν ικανές να αντισταθµίσουν τις µεγάλες απώλειες -θεσµικές και µισθολογικές- που επέφερε η βαριά κρίση και η εφαρµογή των µνηµονίων την προηγούµενη δεκαετία. Οι επιθυµίες για πιο ποιοτική απασχόληση µε περισσότερο ελεύθερο χρόνο προς το παρόν παραµένουν στην κατάψυξη…
Αλλες είναι οι προτεραιότητες για τους µισθωτούς στη χώρα µας. Παρά τη µισθολογική βελτίωση των τελευταίων ετών, η Ελλάδα εξακολουθεί να ανήκει στα τέσσερα κράτη-µέλη της Ε.Ε., στα οποία ο µέσος µισθός είναι κάτω από 1.500 ευρώ. Η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) εκτιµά ότι φέτος οι αυξήσεις θα κινηθούν περί το 5,5%, σε αντίθεση µε το 6% του 2024. «Εφόσον επανέλθουν οι συλλογικές συµβάσεις εργασίας, τότε θα έρθουν πιο µόνιµες αυξήσεις των συµβατικών µισθών» εκτιµά η ΤτΕ. Καίρια επισήµανση, καθώς µετά την κρίση µόλις το 29% των εργαζοµένων δηλώνουν ότι καλύπτονται από κάποιας µορφής συλλογική σύµβαση -µία από τις χαµηλότερες θέσεις στην Ε.Ε. Η Τράπεζα της Ελλάδος επισηµαίνει ότι η ενθάρρυνση των συλλογικών διαπραγµατεύσεων σε συνδυασµό µε µέτρα µείωσης των ασφαλιστικών εισφορών «µπορεί να αποδειχθεί αποτελεσµατική προσέγγιση για την ενίσχυση του εισοδήµατος των µισθωτών».
Ωστόσο, το πείραµα για την τετραήµερη εργασία ανοίγει τη συζήτηση για το τι γίνεται τελικά µε τον χρόνο εργασίας στην Ελλάδα. Η έρευνα του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ δίνει µια απογοητευτική εικόνα, παρά τις όποιες βελτιώσεις: Το 40% των µισθωτών δηλώνουν ότι εργάζονται πέραν του προβλεπόµενου ωραρίου εργασίας. Το 43% αναφέρουν ότι υπερβαίνουν τις 4 ώρες σε εβδοµαδιαία βάση. Και ακόµη, ένας στους τρεις εργαζόµενους δηλώνει ότι δεν αµείβεται για την υπερεργασία.
Η ιδέα για τετραήµερη εργασία στην εβδοµάδα, µε όλα αυτά, µοιάζει να κινείται «ενάντια στο ρεύµα». Ωστόσο, πολλές ιδέες στο παρελθόν έµοιαζαν ουτοπικές σχετικά µε τις εργασιακές σχέσεις και τώρα µοιάζει αδιανόητη η µη καθολική εφαρµογή τους. Αλλωστε βιώνουµε δυναµική έκρηξη τεχνολογικών, κυρίως τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνητής νοηµοσύνης, που θα επιφέρει -πρέπει να επιφέρει- ανατρεπτικές αλλαγές στο πώς δουλεύουµε, πόσο δουλεύουµε, στο πώς οι µισθωτοί θα περιλαµβάνουν στα αιτήµατα για σταθερή και αξιοπρεπή εργασία και το πρόβληµα της µείωσης των ωρών εργασίας. Από την άποψη αυτή, ας πάρουµε υπόψη ότι ήδη σε αρκετές χώρες από το πείραµα προχωρούν στην εφαρµογή της τετραήµερης εργασίας, εδώ και τώρα.
Εφημερίδα «Κυριακάτικη Απογευματινή»
