To χριστουγεννιάτικο έθιμο Κέδαρα, η υφαντική τέχνη τσακώνικων κιλιμιών, το Μπάμπιντεν που σίγουρα οι περισσότεροι δεν γνωρίζετε, ούτε και τα Λαζαρούδια εκτός αν κατάγεστε από την Άρτα, κι επτά ακόμη έθιμα και παραδόσεις άρρηκτα δεμένα με τον ελληνικό πολιτισμό από χθες εντάσσονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας και της UNESCO (ακολουθώντας τη σχετική Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του 2003).
Τη σύνταξη και την επεξεργασία των στοιχείων ανέλαβε η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού. Εγκρίθηκαν, αναλυτικά, από το Συμβούλιο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με τη συμμετοχή των κοινοτήτων και των φορέων που φέρουν αυτή τη ζώσα κληρονομιά, τα εξής: Κέδαρα, στη Φυτειά Ημαθίας, που επιτελείται τα μεσάνυχτα της 23ης Δεκεμβρίου: Τα μέλη του συλλόγου, με δάδες, βάζουν φωτιά σε έναν μεγάλο σωρό από κλαδιά κέδρων, στήνεται χορός γύρω από τη φωτιά με τη συμμετοχή όλων των παρευρισκομένων και μοιράζονται στον κόσμο από τα παιδιά του συλλόγου στραγάλια και σταφίδες, τα λεγόμενα «μπιμπλιά», κρασί ή τσίπουρο. Έπεται η υφαντική τέχνη τσακώνικων κιλιμιών στον Τυρό Αρκαδίας (εργαστήριο οικογένειας Ψαρρολόγου-Ροδοπούλου): Τα υφαντά δημιουργούνται από βαμβακερό στημόνι και μάλλινα νήματα. Η ύφανση πραγματοποιείται με τα δάχτυλα, με μοναδικό εργαλείο το χτένι.
Σήμερα, η Ελισάβετ Ροδοπούλου, υφάντρα τρίτης γενιάς, συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση με τη μητέρα της. Στο Νο 3, το Μπάμπιντεν Πετρούσσας στη Δράμα, που λαμβάνει χώρα το τριήμερο 6, 7, 8/11: Πομπές, γλέντια, χορός με μουσική πλάτη λοκάλ όργανα, λύρες και νταχαρέδες. Εκεί και οι μεταμφιεσμένοι (Αράπηδες, ανδρείκελα, πρασοφόροι), η καμήλα-προπομπός στις «γύρες» και το Λεβέντικο/Χαράπτσκα (των Αράπηδων).
Από τα Λαζαρούδια στη Γκαχελώνα
Αν είστε από τη Ροδαυγή Άρτας, γνωρίζετε τα Λαζαρούδια: Κάθε παραμονή του Λαζάρου, στο χαγιάτι του ιστορικού Ναού της Αγ. Παρασκευής στη Ροδαυγή, όλοι τραγουδάνε 30 παραδοσιακά τραγούδια. Σειρά έχει ο Χορός της Γκαχελώνας στο Μικρόκαστρο Βοΐου Κοζάνης, που τελείται την Πρωτοχρονιά. Πρόκειται για κυκλικό ανδρικό χορό, με σκωπτικό χαρακτήρα: ένας άντρας στο κέντρο του κύκλου, κρατώντας γκλίτσα, παρακολουθεί και επιβλέπει, ενώ οι συμμετέχοντες μιμούνται τις κινήσεις του πρωτοχορευτή, που αυτοσχεδιάζει. Το δε τραγούδι της Γκαχελώνας αφηγείται σκωπτικά περιστατικά με πρωταγωνιστές χελώνες, σκαντζόχοιρους και άλλα ζώα.
Στο Νο 6 ο Σινιώτικος Χορός Κέρκυρας των 2/4 που, όπως υποδηλώνει το όνομά του, προέρχεται από τις Σινιές, και χορεύεται σε κύκλο από άνδρες και γυναίκες, στο Νο 7 το τριήμερο Αργείτικο Καρναβάλι, από την 31η Δεκεμβρίου έως τη 2α Ιανουαρίου εκάστου έτους στο Άργος Ορεστικό της Καστοριάς με στοιχεία διονυσιακού χαρακτήρα, που συμπίπτει με τις ρωμαϊκές Καλένδες και η αρχή του οποίου ανάγεται στον 19ο αιώνα. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι αποτελεί το πρώτο καρναβάλι της χρονιάς, μοναδικό στην υφήλιο. Ακολουθεί η αγγειοπλαστική παράδοση της οικογένειας Ανετοπούλου στο Μαλάκι Βόλου, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα, μέσα από τέσσερις γενιές αγγειοπλαστών της φαμίλιας, η καλλιέργεια και η επεξεργασία του μαύρου δαμάσκηνου Αζάν στη Σκόπελο, η εμποροπανήγυρις Άργους Ορεστικού, διάρκειας μίας εβδομάδας (τέλη Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου) που η αρχή της ανάγεται ακόμη νωρίτερα από τον 17ο αιώνα και αποτελεί από τις μεγαλύτερες εμποροπανηγύρεις των Βαλκανίων. Η λίστα κλείνει με τον κύκλο της φάβας στη νησιωτική Ελλάδα, όπως την επεξεργάζεται το κάθε νησί ξεχωριστά.
TIP: Η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, δήλωσε ότι «η εγγραφή των έντεκα νέων στοιχείων αναδεικνύει την πολιτιστική πολυφωνία των ελληνικών κοινοτήτων, που διατρέχουν όλη την επικράτειά της, ενδυναμώνοντας τη συλλογική μνήμη, την ιστορική συνέχεια και την πολιτισμική βιωσιμότητα». Προσθέτοντας: «Αποτελεί σταθερή προτεραιότητα της πολιτιστικής μας πολιτικής, με την εγγραφή των στοιχείων, να αντανακλά τη στήριξη του υπουργείου Πολιτισμού σε κοινότητες/φορείς που εργάζονται για τη διαφύλαξη και την ανάδειξή της. Σκοπός, η συνέχιση αυτής της άυλης μεν, βαθιά απτής δε, πολιτιστικής παρακαταθήκης».
Εφημερίδα Απογευματινή
